تنبک از سری ساز های کوبه ای است و تنها ساز کوبه ای محسوب می شود که از ۱۰ انگشت برای اجرای آن استفاده می شود . ساز کوبه ای را می توان اولین سازی عنوان کرد که بشر به آن دست پیدا کرده است که از آن برای ترساندن حیوانات و یا اطلاع رسانی به یکدیگر استفاده می کردند.اما آیا با پدر معاصر ساز تنبک آشنایی دارید؟در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با استاد حسن تهرانی آشنا شوید.
استاد حسین تهرانی پدر ساز تنبک
حسین تهرانی در سال ۱۲۹۰ شمسی در تهران، خیابان ایران متولد شد . پدرش میرزا اسماعیل ، یکی از کسبه های مورد احترام خیابان عین الدوله بود. حسین تهرانی تحصیلات خود را در دبیرستان امیراتابک به پایان رساند. میرزا اسماعیل به موسیقی علاقه داشت و دوستان نوازنده اش را به خانه دعوت می کرد و همین امر زمینه را فراهم کرد تا پسرش با موسیقی انس بگیرد.
کم کم حسین تهرانی علاقه ی خود را پیدا کرد و عاشق یادگیری ضرب شد ، اما پدرش با وی مخالفت کرد چرا که در آن زمان نوازندگی و علاقه به موسیقی جرم محسوب می شد و کسانی که به دنبال این هنر می رفتند ، انگشت نما می شدند .
حسین نیز به ظاهر تنبک را کنار گذاشت ولی علاقه اش به ضرب در وجودش می جوشید. با ورودش به زورخانه موفق شد تا ریتم های زورخانه ای را فرا گیرد. در همین احوال بود که با استاد بدیع زاده آشنا شد که زندگی او را تغییر داد.
استاد صبا سرآغاز ادامه راه تخصصی
بدیع زاده به هنر و استعداد او پی برد و در مجلسی این استعداد را با دوستان خود ، ابوالحسن صبا ، استاد ملک ، ملک الشعرای بهار ، ذکاالملک فروغی و حبیب سماعی مطرح کرد و حسین تهرانی برای اولین بار در محضر این اساتید بزرگ موسیقی آزمایش هنری خود را پس داد.
استاد صبا نیز همچون بدیع زاده پی به استعداد حسین تهرانی برد و در مقابل ، حسین نیز مجذوب وی گشت و این آشنایی شروعی بود برای شرکت در کلاس های استاد صبا.
تهرانی در سال ۱۳۰۷ یادگیری جدی ضرب را با اسماعیل زاده آغاز کرد و به علت رایج نبودن خط موسیقی ، تمرینات تنبک را به کمک اصطلاحاتی مثل : ” بله و بله و بعله دیگه ” و ” یکصد و بیست و چهار و یکصد و بیست و چهار ” و … به خاطر سپرد.
برای یادگیری بیشتر از محضر رضا روان بخش ، مهدی غیاثی و کنگرلو که در تنبک نوازی تبحر داشتند ، کسب فیض نمود. ولی او همیشه استاد اصلی خود را ، استاد صبا می دانست.
از ضربگیر تا جایگاه اصلی
پیش از آن نوازنده تنبک که به او «ضربگیر» اطلاق می شد به لحاظ شان و شخصیت اجتماعی و هنری پایین تر از سایر نوازندگان بود و حتی جزو هنرمندان محسوب نمی شد.
از این رو تنبک یا ضرب معمولا جزو ساز فرعی نوازندگان محسوب می شد و آنان برای موقعیت مناسب تر و اعتبار نسبی به عنوان نوازنده ساز دیگری مثل سنتور، تار، کمانچه، ویولن و غیره شهرت داشتند.
ضربگیر در چنین فضایی پایین تر از سایر نوازندگان می نشسته، حق اظهار نظر نداشته و حتی ساز آنان را حمل می کرد.
بطور قطع با چنین نگرش و طرز تفکر آکادمیک کردن تنبک و تعیین جایگاه مناسب به عنوان ساز ملی توسط استاد تهرانی کاری عبث و بیهوده به نظر می رسید تا اینکه یک روز به عمد با یک ساعت تاخیر سر تمرین حضور یافت.
نوازندگان که بشدت عصبانی شده بودند به او تاختند. اما او با کمال خونسردی در حالیکه لبخندی بر روی لب داشت، گفت: «عجب! یعنی واقعا بدون تنبک کارتان لنگ شد؟ شما که این ساز و نوازنده اش را بی مقدار و بی اهمیت می پندارید.»
و اینگونه نخستین گام را برای ارتقا تنبک برداشت و بعدها با آکادمیک کردن این ساز کوبه ای آن را در شمار سازهای ملی قرار داد بگونه ای اکنون تنبک جزو دروس دانشگاهی بوده و کتاب های آموزشی فراوانی در باره آموزش آن در اختیار هنرجویان است.
در سال ۱۳۲۰ روح الله خالقی با همت و شرکت جمعی از دوستان هنرمند خود ” انجمن موسیقی ملی ” را پایه گذاری کرد که تهرانی از اعضای اصلی آن بود و تنها نوازنده تنبک بود.
وفات
سرانجام استاد حسین تهرانی در هفتم اسفند سال ۱۳۵۲ خورشیدی در ۶۲ سالگی دار فانی را وداع گفت.