موسیقی بر پایه ویژگی هایی که دارد در دسته بندی های متفاوتی قرار می گیرد و با توجه به آن نام گذاری می شود. یکی از انواع جالب توجه موسیقی خصوصا در کشور ما ، موسیقی محلی می باشد. برای آشنایی بیشتر با موسیقی فولکلور یا همان موسیقی محلی ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام را بخوانید.
موسیقی فولکلور یا موسیقی محلی
موسیقی فولکلور یا موسیقی بومی یا موسیقی محلی ، شکلی از موسیقی سنتی است که ریشه در آداب و رسوم یک قوم یا ناحیه دارد و سینه‌به‌سینه به نسل‌های بعدی می‌رسد.
اما وقتی می‌گوییم ” بوم” منظور چیست؟ به طور کلی بوم، محیط زیستگاهِ افرادی است که در اصول اخلاقی و آداب و رسوم و به طور کلی فرهنگی (یا خرده فرهنگ) در آن با یکدیگر اشتراک دارند.
این نوع موسیقی در برگیرنده قطعات، آهنگها، آوازها و ترانه هایی است که مربوط به مردم یک منطقه و محل خاص در نزد ملل می باشد که بیشتر در مناطق دور از شهر، روستاها، و حتی توسط کوچ نشینان وجود دارد .
مانند موسیقی لری ؛ گیلکی ؛ کردی و یا موسیقی جنوب که در آنها از یکی دو ساز محدود استفاده می شود و معمولا با تک خوانی یا گروه خوانی روستاییان همراه بوده و اغلب با حرکت نمایشی همراهی می شود.
نغمه های دل انگیز
نغمه های دل انگیز؛ ملودی های طبیعی و دلنشین و نواهایی بدوی و ساده این نوع موسیقی اغلب ملل جهان امروز، از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار شده است و اغلب موسیقی دانها این ملودی ها و مایه های موسیقی محلی را دستمایه ساختن آهنگهای موفق و زیبا نموده اند.
برخی از فرهنگ‌هاى پیشرفته علاوه بر موسیقى به اصطلاح سنتى خود، داراى موسیقى دیگرى نیز هستند که به آن موسیقى محلى گفته مى‌شود. موسیقى همهٔ احتیاجات مردم را در خود منعکس مى‌کرده است و به تمام شئون فردى و اجتماعى تعلق داشته است.
تاریخچه :
در فرهنگ‌هاى اواخر عصر حَجَر، موسیقى‌دان شفادهنده‌اى است که سلامتى را به انسان بازمى‌گرداند. این دیدگاه در فرهنگ بسیارى از نقاط جهان و از جمله بخش‌هاى قابل توجهى از ایران دیده مى‌شود. این بخش از فرهنگ موسیقى احتمالاً جزء فرهنگى کلى‌تر است که قدمت آن به دوران حجر مى‌رسد.
در تاریخ‌هاى رسمى هنر از این گونهٔ موسیقى به ندرت ذکرى به بیان آمده است؛ در حالى‌که بازتاب زندگى عملى و سادهٔ پیشینیان محسوب مى‌شود.
موسیقى محلى در قلمرو شاخه‌اى یا گونه‌اى از فرهنگ و هنر قرار مى‌گیرد که به آن فرهنگ عامه مى‌گویند. از ویژگى‌هاى موسیقى بومی، سادگى و بى‌پیرایه بودن آن است.
در موسیقى بومى یا محلى ایران از یک سو نقش هنرهاى اولیه، باورها، احساسات و به‌طورکلى زندگى گذشتگان را مى‌توان بازیافت و از سوى دیگر جلوه‌هاى طبیعت را جزء اصلى موسیقى محلى ایران را ترانه‌ها تشکیل مى‌دهند.
افسانه‌ها و داستان‌هاى آشناى محلى
در بسیارى از این ترانه‌ها یادى از افسانه‌ها و داستان‌هاى آشناى محلى شده است. در روزگاران گذشته بین شعر و موسیقى پیوندى بسیار عمیق و استوار وجود داشته است.
حال اگر” کشور” را به عنوان یک میدان فرهنگی در نظر بگیریم، در این میدان، اقوام گوناگون با آداب و رسوم، تاریخ و فرهنگ‌های مختلف زندگی می‌کنند.
به این ترتیب، همانطور که تنوع موسیقی در میان ملل وجود دارد در یک کشور نیز به دلیل این تنوعات، با موسیقی‌های متنوع و متفاوت مواجه هستیم. مثلا در ایران، موسیقی کردها، لرها، گیلک‌ها،بلوچ‌ها، جنوبی‌ها و سایر اقوامِ با هم متفاوت است.
نکته‌ی دیگر آنکه در ایران برای بیان مفهوم موسیقی بومی، از عباراتِ “موسیقی نواحی”، “موسیقی محلی”، “موسیقی فولکلوریک” و “موسیقی مقامی” نیز استفاده م شود که امروزه بیشتر عبارتِ “موسیقی نواحی” در این باره کاربرد دارد .
البته باید به این نکته توجه کرد که از نظر تخصصی ، موسیقی نواحی در ایران حتما با آواز همراه می شود درحالی که موسیقی بومی ممکن است بدون آواز باشد.
محتوا و ویژگی‌های موسیقی محلی چیست؟
- ریشه در میراث و تمدن‌های کهن دارد.
- با هیچ‌گونه روش علمی و استدلال منطقی، همراه نیست و هیچ معلمی آن را تدریس نمی‌کند.
- از اعمال و رفتار‌های رایج در گروه‌های جامعه می‌آید.
- یک شرایط حاکم بر جامعه را توصیف می‌کند.
- می‌تواند دارای محتوای عاشقانه و جشن و شادی و یا عارفانه باشد.
گاهی محتوای ترانه‌های موسیقی محلی به شرایط موجود در جامعه ربط دارد. مثلا در بعضی ترانه‌ها نقش کشاورزی و دامداری به خوبی نشان داده می‌شود که این نشان دهنده‌ی این است که ترانه مربوط به منطقه‌ای است که در آن کار کشاورزی و دامداری رواج دارد.
لالایی یا همان آواز مادران و دایه‌ها برای خواباندن کودک خود نیز نوعی موسیقی فولکلور یا محلی قلمداد می‌شود.
در موسیقی محلی می‌توان نقش ادبیات، احساسات درونی، باورها و به طور کلی زندگی گذشتگان را مشاهده کرد.
در موسیقی محلی اغلب جلوههای طبیعت چون آبشار، دشت‌ها و دره‌های سبز، شکوفه‌های درختان، بهار و خزان و حتی سوز زمستان خودنمایی می‌کند.
از ویژگى‌هاى موسیقى محلى در ایران کارآیى آن در مراسم مذهبى است. بنابر آنچه در تاریخ آمده مغ‌ها در دورهٔ هخامنشى نیایش‌هاى خود را با آهنگ مى‌خوانده‌اند.
ساز‌های مورد استفاده در موسیقی فولکلور یا محلی ایران
سازهایی که برای اجرای موسیقی فولکلور یا محلی در ایران بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از
- شیپور،
- دهل،
- دمام،
- دف،
- دایره،
- کرنا،
- سرنا،
- نی،
- سنج و ….
این سازها صرفا توسط نوازندگان حرف‌ای نواخته نمی‌شوند، بلکه عامه مردم و به خصوص جوانان هستند که با این سازها به اجرای موسیقی می‌پردازند.
اهمیت موسیقی موسیقی فولکلور یا محلی
ذخایر ارزشمند فرهنگی و هنری یک کشور با موسیقی محلی به نسل‌های آینده منتقل می‌شود. در عین حال این موسیقی به ما در جهت شناخت ارزش‌های ملی و مردمی از لحاظ تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کمک می‌کند.
ترانه‌هایی که در موسیقی محلی اجرا می‌شود با ابعاد مختلف فرهنگی جامعه در ارتباط تنگاتنگ است و در متن این ترانه‌ها سنت‌ها، ارزش‌ها و عقاید جامعه تایید شده یا مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
معروف ترین موسیقی های فولکور
در ادامه چند موسیقی محلی که به گوش بیشتر افراد آشنا می باشد را به شما معرفی نموده ایم :
لیلا- خراسانی
خراسان در دل خود هزاران نغمه دارد. از “نوایی نوایی” تا “ا… مزار” و “لیلا”. قطعه “لیلا” که بیشتر آن را با نام “لیلا در وا کن مُیُم” می‌شناسیم.
این قطعه یکی از آثار شاخص خراسانی اسماعیل ستارزاده است که موسیقی آن را با دوتار اجرا کرده است.
او یکی از هنرمندان صاحب سبک موسیقی شمال خراسان و احیاگر موسیقی فولکلور این منطقه بود. “بلندبالا”، “دختر فراش باشی” و “شاه دوماد” از دیگر قطعاتی است که او تولید کرده و توسط خواننده‌های دیگر نیز بازخوانی شده است.
رعنا-گیلکی
آهنگهای محلی گیلکی درست مانند خود گیلان، پرشور و هیاهو هستند.
قطعه زیبای “رعنا” یکی از همین قطعات محلی است که به احتمال زیاد نسخه اصلی آن را با صدای فریدون پوررضا یا نسخه بازخوانی شده آن را توسط گروه رستاک، شنیده‌اید.
پوررضا یکی از شاگردان آواز ایرانی استاد بنان بوده و قطعات معروف موسیقی سریال پرمخاطب “پس از باران” را نیز خوانده است.
از او دو کاست “می گیلان” و “گیله لو” به جا مانده است.
کابوکی- کردی
شاید اغلب ما با زبان کردی آشنا نباشیم اما شور قطعه‌های محلی این زبان، می‌تواند هر مخاطبی را با خود همراه کند.
قطعه “کابوکی” یا “کابوکه” یکی از کهن‌ترین آواهای کردی است که شاید قدمت آن به بیش از هزار سال برسد و بارها توسط خوانندگان مختلفی اجرا شده است.
مشهورترین اجرای این قطعه، توسط شهرام ناظری خواننده برجسته کشورمان که خود اهل کرمانشاه است، با سه تار ثبت شد. او بارها این قطعه را در کنسرت‌های خود خوانده است.
بارو بارو- لری
ترانه معروف “بارو بارو” از زنده یاد حسین فرجی است.
این قطعه که خیلی‌ها فکر می‌کنند یکی از تولیدات مستقل گروه رستاک است، در واقع متعلق به خواننده‌ای لر زبان به نام “حسین فرجی” است.
البته اجرای این گروه مورد تایید فرجی نبود و او معتقد بود این گروه ابیاتی جعلی روی ملودی این قطعه خوانده‌اند.
جالب این که نسخه اصلی این اثر، در زمان انتشار خود یعنی سال ۱۳۷۰، بسیار مورد استقبال قرار گرفت و به یکی از پرفروش‌ترین کاست های زمانه خود تبدیل شد.
هله مالی- بوشهری
احیای اغلب قطعات موسیقی فولکلور جنوبی، مدیون جناب خان، عروسک محبوب برنامه خندوانه است.
او بارها این قطعات را در این برنامه خواند و نی‌انبان یکی از ارکان موسیقی بوشهری را به عموم مردم شناساند.
“هله مالی” یکی از قطعات بوشهری است که بارها در این برنامه آن را شنیده‌ایم. هله، در گویش بوشهری معنی لغوی ندارد.
در دریانوردی هنگامی که می‌خواهند لنگر را از دریا خارج کنند یا تور ماهی را از آب بیرون بکشند، برای هماهنگی افراد دو گروه در سمت چپ و راست از این آوا استفاده می‌کنند. گروه اول که تور را بالا می‌کشد می‌گوید “هله” و گروه دوم پاسخ می‌دهد”مالی”.
