قدمت این ساز به ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد. شکل ظاهری آن مانند تار است با این تفوت که کاسه‌ی آن یک قسمتی و گلابی شکل است و سطح‌رویین ان نیز چوبی می‌باشد. خرکش کوتاه‌تر از خرک تار بوده، دسته‌ی آن نیز از دسته‌ی تار نازک‌تر می‌باشد. این ساز فاقد جعبه‌ی گوشی است و گوشی‌های چهارگانه‌ی آن را دو عدد در سطح جلویی و دوتای دیگر در سطح جانبی چپ کارگذاشته‌اند. سه تار سازی است با صدای ملایم و مطبوع که به نقل از استاد عبادی برای شنیدن آن یک نفر کم و دو نفر زیاد است.
تعداد سیم‌های این ساز در گذشته همانطور که از نام آن پیداست، سه سیم بوده است. بنابر روایتی به نقل از ابوالحسین صبا، درویشی سه تار نواز به نام مشتاق علیشاه، سیم چهارم را به آن اضافه نمود که این سیم، مشتاق نام گرفته است. پس سه تار امروزی دارای چهار سیم می‌باشد. در حال حاضر تعداد دستان‌های این ساز مانند تار ۲۸ عدد می‌باشد و آن را با ناخن انگشت دست راست (گاهی هم توأم با ناخن انگشت وسط) می‌نوازند. در واقع مضراب این ساز، ناخن انگشتان نوازنده می‌باشد. وسعت صدای این ساز مانند تار می‌باشد.
نوازندگان سه‌تار برای اجرای آن، در حالت نشسته روی زمین یا صندلی، کاسهٔ ساز را به صورت مورب و با زاویهٔ ۴۵ درجه روی ران راست قرار داده و با سر انگشتان دست چپ روی پرده‌ها (دستان‌ها) ی روی دستهٔ سه‌تار حرکت می‌کنند و با انگشت اشارهٔ دست راست خود به سیم‌ها ضربه می‌زنند. معمولاً برای نوازندگی فقط انگشتان اشاره، میانی، حلقه و در بعضی موارد انگشت کوچک دست چپ استفاده می‌شوند اما در آثار استادان، استفاده از انگشت شست برای پرده‌گیری روی سیم بم نیز کاربرد دارد.
در آموزش سنتی تار و سه‌تار، انگشت چهارم مورداستفاده نیست مگر به جای انگشت سوم، همچنین استفاده بیش از حد از آن، باعث تنبلی انگشت سوم می‌شود. انگشتی که برای یک نت معرفی می‌شود دربرگیرنده شش نت است، سه نت سیم سفید، سه نت هم سیم زرد. پس اگر نت‌ها در داخل این شش نت قرار دارند حرکت دست جایز نیست. انگشت اول مجاز به حرکت است و انگشت‌های دوم و سوم مجاز به حرکت نیستند مگر سکوت لازم بین دو جمله وجود داشته باشد.در حین نوازندگی سه‌تار، می‌توان با زخمه‌زدن نزدیک به خرک، صدا را کمی زبر و خشن کرد؛ و با انجام این کار نزدیک به گلوی ساز، صدایی نرم و ملایم و اصطلاحاً پخته‌تر تولید می‌شود.
