بشنو از نی چون حکایت می کند…
ساز نی از انواع سازهای بی زبانه است. نی یا نی هفت بند از سازهای بادی است. این ساز به عنوان قدیمی ترینی وسیله موسیقی ساخت دست بشر شناخته شده است.
ساز نی از دسته سازهای محلی است و تقریبا در تمام نقاط ایران معمول است. نوازندگان محلی با ابتکاری سنتی تا اندازه ای از قطع شدن صدای ساز هنگام تازه کردن نفس جلوگیری می کنند.
هوا از طریق نفس نوازنده ار انتهای بالائی به درون فرستاده شده و قسمت اعظم آن از نزدیکترین سوراخ باز خارج می شود.بنابراین باز و بسته شدن سوراخ ها توسط انگشتان هر دو دست نوازنده، طول هوای مرتعش و طول موج ارتعاش را زیاد و کم کرده و در نتیجه صوت زیر و بم می شود.
سازی بدون کوک
این ساز را نمی توان کوک کرد.یعنی کوک آنرا چنانکه در سازهای زهی با پیچاندن گوشی ها میسر است نمی توان تغییر داد. بدین نسبت نمی توان آن را با ساز دیگر منطبق کردو از اینرو معمولا در نقش تکنوار ظاهر می شود.
انواع مختلف نی
-نی کوتاه:
نی کوتاه بیشتر در اجرای آهنگهای محلی کاربرد دارد و نسبت به نی های دیگر قطر بیشتری دارد.دو نوع صدا از آن خارج می شود یکی صدای بم که به کمک دو رگه کردن صدای خود نوازنده ایجاد می شود و دیگری صدای زیر که حدود یک اکتاو با صدای بم اختلاف دارد.
۲-نی بلند:
همانطور که از نامش پیداست بلندترین نوع نی است که طول آن بین ۷۰ تا ۸۰ سانت متغیر است.این نوع نی دارای صدای بسیار بم و سوزناکی بوده و به آن “نای خرک ” نیز گفته می شده است.دارای ۵ سوراخ است که ۴ تا روی آن و یکی در پشت آن قرار دارد.نی بلند بیشتر در بین مردم جنوب ایران،مازندران،ترکمنها و خراسان مرسوم است.
۳-نی هفت بند:
نی هفت بند دارای ۵ سوراخ است که ۴ تا روی آن و یکی در پشت آن قرار دارد.دارای ۷ بند و ۶ گره است و شاید دلیل نامگذاری آن بنام “هفت بند” نیز همین باشد.البته به طور کلی عدد هفت بین ایرانیان عدد مقدسی بوده است.این نوع نی را معمولا با دندان می نوازند به این صورت که سر آن را بین دندان ها قرار داده و هوا را بدون واسطه به داخل آن می دمند.
نی هفت بند دارای ۴ منطقه صوتی بم،اوج،غیث و ذیل است.
تحول اصلی را در این نوع نی و در واقع ساختمان و تدریس نی استاد حسن کسایی به وجود آوردند و اصولا ایشان را باید مخترع نی هفت بند نامید.
۴-دوزله
دوزله از سازهای بادی و محلی ایرانی است که از دو لوله مسی (یا از جنس نی) ساخته شده که آنها را به موازات هم و محکم می بندند.هر کدام از لوله ها دارای قمیشی یک زبانه است و مستقل از هم عمل می کنند.در طول هر لوله ۶سوراخ وجود دارد که دقیقا کنار یکدیگر قرار می گیرند.
دوزله بیشتر در میان عشایر ایران رایج است و وسعت صدای آن بین ۱ تا ۲ اکتاو می باشد.
۵-قره نی
“قره نی” در دسته سازهای بادی تک زبانه ای قرار دارد.از ترکیب دو واژه ترکی بنام قره(سیاه) و کلمه نی فارسی ایجاد شده (نی سیاه) و در کشورهای دیگر با نام کلارینت شناخته می شود.در واقع قره نی نوعی از کلارینت است که توانایی تولید فاصله های موسیقی شرقی(ربع پرده) را دارد.
در هنگام نواختن کاملا در دهان و مابین دندانها قرار می گیرد.جنس آن از چوب،آبنوس یا فلز ساخته می شود.
تفاوت ساز نی و فلوت چیست؟
علاوه بر تفاوت عمده این دو ساز در شکل ظاهر و صوت آنها ، یک تفاوت دیگر نیز وجود دارد. ساز نی ، یک ساز ایرانی است و از این جهت ، برای ما ارزش دیگری دارد. ساز فلوت ساز شناخته شده در تمام جهان است. تفاوت‌ها و شباهت‌هایی بین این دو ساز وجود دارد. شباهت این دو ساز ، در جنس صدای آنها است و هر دو ساز نیز ساز بادی هستند. تفاوت این دو ساز هم به موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی کلاسیک باز میگردد که ساز نی ، قادر به نواختن ربع پرده و دستگاه های آواز ایرانی است.
آموزش نی
ساز نی با پیشنیه تاریخی بسیار غنی ، همچنان طرفداران بسیار زیادی دارد.در آموزشگاه موسیقی الهام ، تدریس ساز نی با بهترین متد ها و اساتید صورت می گیرد و می توانید با گذراندن دوره های مزبوطه ،این ساز کهن را به راحتی بنوازید.
