در موسیقی مفاهیم و اصطلاحات بسیار زیادی وجود دارد که هر کدام را می توان در دسته ای خاص از موسیقی تعریف نمود. شناخت این مفاهیم و اصطلاحات به درک عمیق تر و در نتیجه توانایی بهتر کمک می نماید. اصطلاح مایه در موسیقی نیز یکی از این مفاهیم مهم است که می خواهیم در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام به آن بپردازیم.لطفا تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
آشنایی با اصطلاح مایه در موسیقی
اصطلاح مایه در موسیقی
مفهوم تنالیته یا مایه درموسیقی شامل ردیف منظم ونامنظم صداهای یک گام است.
بنابراین با توجه به آنچه که گفته شد،هراثردرموسیقی درمایهٔ مشخصی ساخته می شود.برای مثال، یک آهنگ در مایهٔ «لا» ساخته می شود؛ یا می توان گفت گام این آهنگ «لا» است.
به عبارت دیگر، یک صدای مرکزی، که صداهای دیگر به آن اتّکا داشته باشند، باعث ایجاد مایه (تنالیته) می شود. این صدا نت پایه نام دارد که مبنای تونالیته است.
تنالیته در موسیقی
تنالیته در موسیقی یک تونیک یا نت پایه دارد که همیشه مکانش ثابت است.
به طور کلی، تنالیته بر پایه یک نت پایه که بقیه نت ها از آن دور شده و دوباره به آن بر می گردند، به وجود می‌آید.
وجود نت پایه چیز ساده ای است اما روی درکی که هنگام شنیدن موسیقی داریم، تاثیر می گذارد. این فاکتور روی ساختار نت و آکورد ها و پیدا کردن مسیر در موسیقی هم تأثیر گذار است.
زیر و روی یک مایه :
اصطلاح « زیر یک مایه ای را خواندن » ویا « بم آن مایه را خواندن » دقیقا” اشاره به همان نوع نت مبدأ آواز از نظر فرکانس در اول و آخر هر گام می باشد.
مایه های چپ و راست :
مایه های مختلف از نظر تنالیته (صدا داری ) به دو دسته « راست » و « چپ » تقسیم میشوند که این تقسیم بندی بر اساس تونالیته اولیه مایه و نوعیت نت مبدأ گام می باشد.
به عبارتی از نظر طبیعی، اختلاف سطحی میان صدای مردان و زنان موجود است و عملا” صدا داری مردان با زنان یک اکتاو ( هشت نت ) فرق دارد.
به مایه های انتخاب شده از طرف خانمها بر اساس طبیعت و ساختار صدا ، مایه های چپ (چپ کوک) و به مایه های اتخاذ شده توسط مردان مایه های راست ( راست کوک) گفته میشود.
نتیجه اینکه: به صدای نازک ( زیر ) مردان و زنان « چپ کوک » و به صدای کلفت ( بم ) مردان و زنان « راست کوک » گویند.
مطلوبیت تنالیته مایه ها :
مایه ها از لحاظ تنالیته و صدا داری، همه شان دارای مطلوبیت نیستند و انتخاب برخی، از نظر درجه زیر و بمی مطرود و نامطلوب می باشد.
نا مطلوب بودن مایه ها با گستره و محدوده صداهای آوازخوانان رابطه مستقیم دارد.
تعداد پرده های سازهای مضرابی توسط علینقی خان وزیری و بر اساس محاسبات افزوده شد.
پس از آن این امکان بوجود آمد می توان که از هر یک از نت های موجود در روی ساز ( تار و سه تار ) اعمّ از پرده – نیم پرده و ربع پرده ، مایه ها را شروع نمود.
به این ترتیب بیش از ۴۰ مایه برای هرکدام از دستگاهها و آوازها بوجود آمد .
مجموعا” با توجه به هفت دستگاه و پنج آواز موسیقی ایرانی، بیش از ۵۰۰ مایه بدست می آید که بسیاری از این مایه ها مرسوم و معمول نیست.
از میان مایه های بسیاری که روی ساز موجود است و برای آنها میشود گامی در نظر گرفت ، بسیاری دارای تونالیته و صدا داری مطلوب نیستند.
