دیوان ساز مضرابی به شمار می رود و یک ساز کُردی است .این ساز از خانواده تنبور به حساب می‌آید با این تفاوت که دیوان سازی بزرگتر تنبور است.در اداکه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با دیوان،ساز کردی بیشتر آشنا شوید.
دیوان،ساز کردی
دیوان بیشتر در بین اقوام کرد ایران، مردم کردستان ترکیه (مناطق کرمانج) و کردستان عراق (شمال عراق) که زبان و فرهنگ و رسوم یکسان و مشابهی دارند متداول است. امروزه دیوان در بوکان، مهاباد، سنندج و کرمانشاه مورد استفاده بوده و با اینکه سابقه دیرینه‌ای در این مناطق ندارد مشتاقان فراوانی پیدا کرده است.
تاریخچه دیوان
تاریخچه ساخت دیوان در حدود ۴۰۰ سال پیش در شهر فیرورق (پره) از نواحی شهر «خوی» است.
گمان می‌رود که دیوان و سازهای هم‌خانواده آن محصول تغییر و تحولاتی است که روی ساز ترکی قوپوز انجام‌شده.
چون کاسه دیوان بسیار بزرگ است به سختی می‌توان آن را به صورت یک تکه ساخت، بنابراین آن را به صورت پروانه‌ای یعنی چسباندن تکه‌های هلالی شکل چوب خم شده، می‌سازند. چوب این ساز معمولا از جنس توت سیاه، گردو، سرخ‌دار یا گلابی است.
ساختار ساز دیوان :
ساز دیوان در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود که سایز کوچک آن را (جُرا) و سایز متوسط آن را (دسته کوتاه) و سایز بزرگ (دسته بلند) را در اصل دیوان می‌نامند (در ایران بین دسته کوتاه و دیوان فرقی قایل نیستند ولی پرده‌های دیوان کمی بلندتر است و کاسه‌ای بزرگتر دارد) که کاسه‌ای بسیار بزرگتر از سه‌تار دارد.
دسته دیوان دارای ۲۴ پرده است. پرده‌ها جابجا می‌شوند. دیوان ۷ سیم دارد از این تعداد دو سیم آن واخوانند. هر سه سیم به‌طور هم صدا کوک می‌شوند.
از تعداد گوشیها ۴ گوشی روی جایگاه یا صفحه گوشیها و سه گوشی در کنار آن‌ها قرار دارند. سیم بست در منتهالیه قسمت صاف بدنه طنین نصب شده‌است.
قسمت تحتانی آن سوراخی صوتی به بعد ۳۵ میلی‌متر دارد. دیوان با مضراب پلاستیکی نواخته می‌شود. نوازنده، موقع اجرا، انگشت میانی خود را بر کاسه طنین می‌زند.
اجزای تشکیل دهنده ی ساز دیوان:
ساز دیوان دارای هفت سیم است و همچنین دارای ۲۳ پرده است، که این هفت سیم به صورت:
۱- سه سیم در پایین که باهم نواخته می شوند و جنس یکی از آن ها فنر است.
۲ – دو سیم در وسط که بازهم با هم نواخته می شوند.
۳ – دوسیم در بالا که یکی از جنس فنر و دیگری سیم معمولی است.
هر ردیف سیم به طور هم‌صدا کوک می‌شوند.
کوک های دیوان :
-کوک بوزوک یا کارا (Sol, Re, La)
-کوک باغلاما (La, Sol, Re)
-کوک مستزاد (Fa, Re, La)
-کوک میسکت (Fa#, Re, La)
