آشنایی با ماهور؛ یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی

یکی از گسترده ترین دستگاه های موسیقی ایرانی دستگاه ماهور است . این دستگاه از نظر فواصل با گام بزرگ  (ماژور) درموسیقی غربی  شباهت دارد و به صورت موسیقی شاد در جشن ها و اعیاد نواخته می شود در نتیجه، قطعات شاد بسیاری در این دستگاه وجود دارند.در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با ماهور؛ یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی بیشتر آشنا شوید.

آشنایی با ماهور؛ یکی از دستگاه های موسیقی ایرانی

این دستگاه دارای ۵۰ گوشه است که تمام آنها به وسیلهٔ فرود به درآمد رجعت می کنند و در سه بخش بم، میانی و زیر اجرا می شود. ماهور آوازی است با وقار و ابهت و شوکت خاصی به شنونده القا می کند و آهنگ ساز برای بیان شجاعت ها و دلیری از این آواز استفاده می کند. ماهور چون قرین موسیقی فرنگی است، بین جوانان جایگاه خاصی دارد.اما در مجموع آواز ماهور طرب انگیز و شاد می باشد.

در مورد ریشهٔ دستگاه ماهور و نامش نظریات مختلفی مطرح است که از یکسو آن را به موسیقی باستان ایران یا هند و از سوی دیگر به مقام های موسیقی قدیم ایران به‌خصوص مقام عشاق  نسبت می‌دهند.

اگرچه، بیشتر موسیقی‌دانان معاصر دستگاه  شور را مهم‌ترین دستگاه می‌دانند اما برخی نیز ماهور را مهم‌ترین می‌دانند؛ چنان‌که آموزش ردیف موسیقی نیز اغلب از دستگاه ماهور آغاز می‌شود.

ایرانیان قدیم سرودهای ویژه در پرستشهای خود می خواندند و آنها ماه و هور (خورشید) را پرستش می کردند، نام ماهور به این دلیل انتخاب شده که این دستگاه را می توان هم صبح و هم شب اجرا کرد.

درموسیقی عربی  نیز ردپای ماهور را می‌توان به عنوان یکی از مشتقات مقام  راست پیدا کرد. مقام ماهور در موسیقی عربی متشکل از دو جنس دانسته می‌شود که یکی راست و دیگری عجم نام دارد و جنس عجم در قرائت قرآن نیز به کار گرفته می‌شود.

گوشه های دستگاه ماهور

در ردیف موسیقی ایرانی برای دستگاه ماهور گوشه‌های فراوانی ذکر شده‌است که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از درآمد – کرشمه – آواز – مقدمه داد – داد – خسروانی – دلکش – خاوران – طرب انگیز – نیشابورک – نصیرخانی – چهارپاره – فیلی – ماهور صغیر – آذربایجانی – حصار – زیرافکند – نیریز – شکسته – عراق – نهیب – محیر – آشورآوند- اصفهانک – حزین – کرشمه- زنگوله- راک هندی – راک کشمیر- راک عبدالله – کرشمه و صفیر راک- رنگ حربی – رنگ یک چوبه – رنگ شلخو – ساقی نامه  . در پایان اجرای ماهور نیز گوشه‌های راک (نظیر راک هندی یا راک کشمیر) اجرا می‌شوند و سپس اجرای دستگاه با یک چهار مضراب و یک رنگ  به پایان می‌رسد.