یکی از ضرب المثل های رایج در زبان فارسی ” ساز دهل از دور خوش است ” می باشد.اما آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چرا اینچنین می گویند و آیا واقعا ساز دهل فقط از دور خوش است؟در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام بخوانید!
معرفی ساز دهل
یکی از سازهای کوبه ای فوق العاده ی زیبای موسیقی، دهل نام دارد. دهل سازی است دوار، بزرگ و از نوع دو طرفه که با استفاده از یک چوب بزرگ به نام ” چوگان ” یا Chogan و همچنین یک چوب کوچک به نام ” ترکه ” یا Tarkeh نواخته می شود.
دو طرفه بودن ساز دهل، سبب شده است تا این ساز کوبه ای، سازی دو رویه نیز باشد. دو رویه ای که هر دو طرف آن، پوستی از گاو و یا گاومیش دارد.
تاریخچه
دهل در خاورمیانه و به ویژه ایران دارای گونههای فراوان محلی است. برای نمونه در جنوب ایران گونههای زیادی از دهل مانند پیپه، جفه، پونکه و تویری وجود دارد. که پوست استفاده شده در دهل زابلی یک طرف از پوست گوسفند ویک طرف از پوست بز است .
دقت داشته باشید در بسیاری از فرهنگنامه ها، دهل را طبل می نامند . البته در متن های مختلف نام دهل به صورت داول، تاول و داوول نیز آمده است.
لازم است بدانید که ساز کوبه ای دهل کاملا محلی است و در مناطق مختلف سرزمین ایران دارای اندازه های متفاوتی است.
بزرگ ترین نمونه های دهل را می توان در مناطق کویری یزد، نایین و همچنین کاشان یافت که به صورت انحصاری در آیین مذهبی عاشورا مورد استفاده قرار می گیرد؛ و این ساز برای مردمان آن منطقه مقدس است.
روش نواختن ساز دهل
نوازنده، دهل را با ریسمانی که از شانهها میگذرد به خود آویخته و با دو مضراب مختلف مینوازد. برخی گفتهاند انتهای مضراب دهل، پارچهای گلولهای شکل دارد ولی دهل را از یک طرف با چوب کلفتی به نام چنگال و از یک طرف با چوب باریکتری به نام دیرک نوازند.
البته در نواحی جنوبی ایران مانند هرمزگان و اطراف آن دهل را با دو دست مینوازند.در سیستان و بلوچستان و خراسان دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب نسبتاً بلند بطول حدوداً ده سانتیمتر بسته شده و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص می نوازند. این ساز به همراه سرنا به ویژه در مراسم عروسی و شادی استفاده شده و بسیار اهمیت دارد.
چرا صدای ساز دهل از دور بهتر است؟
شاید ندانید اما صدای ساز دهل به گونه ای است که وقتی دهل را از نزدیک بنوازند، همه کسانی که آن را میشنوند ناچارند گوشهای خود را ببندند و یا اینکه از آن فاصله بگیرند تا بتوانند صدای آن را تحمل کنند!
اما درگذشته وقتی مراسم جشنی در یکی از روستاها و محلهها برگزار میشد آنهایی که از فاصله دور صدای این آهنگ موزون را میشنیدند لذت میبردند. ضربالمثل «آواز دهل شنیدن از دور خوش است» مصداق چنین حقیقتی است.
کاربرد مثل صدای دهل از دور خوش است
سه معنی و مفهوم کلی برای این ضرب المثل میتوان بیان کرد:
۱ – سر و صدایش از هنرش بیشتر است.
۲ – شنیدن وصف خوشی ها همیشه واقعیت ندارد.
۳ – خبری که از دور شنیده شود اغلب فریبنده باشد ولی چون از نزدیک تحقیق شود جلب نظر ننماید
این مثل بیشتر به این معنی می دهد که کسی هیچ هنر و استعدادی ندارد و بعد چنان از خودش تعریف می کند که گویی او تنها کسی است که این ها را می داند.
به عبارت دیگر می توان این مثل را اینگونه هم بیان کرد که همیشه خوشی ها واقعیت ندارد و همیشه آنگونه که شما بخواهید پیش نمی رود .
برای همین است که می گویند صدای دهل شنیدن از دور خوش است چون وقتی نزدیک شود ممکن است برخلاف میل ما باشد و اصلا وصف خوشی در کار نباشد.
