افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟

این افسانه قدیمی که افراد ناشنوا به طور کلی توانایی شنیدن موسیقی را ندارند؛ غلط است. ما حتی در طول تاریخ و امروزه، موسیقی‌دان‌هایی داشته‌ایم که کم‌شنوا بوده‌اند! پس این سوال پیش می‌آید که افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟ در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، به این سوال پاسخ می‌دهیم.

تفاوت ناشوایان در شنیدن موسیقی

هر فرد ناشنوایی، تجربه متفاوتی از موسیقی دارد؛ زیرا درجه‌های ناشنوایی کاملا متفاوت است. محدوده شنوایی عادی، شامل صداهای ۲۰ dBHL و کمتر است. بازه کم‌شنوایی خفیف ۲۰ تا ۴۰، کم‌شنوایی متوسط ۴۱ تا ۷۰، کم‌شنوایی شدید ۷۱ تا ۹۵ و کم‌شنوایی عمیق بالای ۹۵ dBHL است. کسانی که کاملا ناشنوا هستن نیز فقط می‌توانند صداهای درونی خودشان را بشنوند.
افراد بر حسب این که با کدام نوع کم‌شنوایی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ همچنین بر اساس این که از بدو تولد ناشنوا بوده‌اند یا با یک اتفاق کم شنوا شده‌اند، تجربیات متفاوتی از شنیدن موسیقی دارند.

فرآیند شنیدن صوت

قبل از این که توضیح دهیم افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند، باید آشنایی مختصر با فرآیند شنوایی به دست آوریم. صدا زمانی تولید می‌شود که یک جسم به میزان کافی ارتعاش ایجاد کند تا امواج صوتی بسازد. اگر این امواج صوتی به میزان کافی سریع ارتعاش کنند، یک مسیر ارتعاشی از جسم مبدا تا پرده گوش ایجاد شود، سپس پرده گوش ما می‌لرزد و امواج صوتی را از گوش میانی به گوش داخلی می‌فرستد. فرکانس، فاصله و محیط ارتعاشات، بر قدرت صدا تاثیر می‌گذارند؛ به همین دلیل هر چه از جسم مبدا دورتر باشیم صداها را با شدت کم‌تری می‌شنویم.
پس از دریافت امواج صوتی توسط گوش داخلی، این ارتعاشات به تکانه‌های الکتریکی یا پیام عصبی تبدیل می‌شوند. مغز نیز این پیام‌ها را دریافت کرده و به پردازش و تحلیل صداها می‌پردازد. این بخش پردازش صدا برای افراد شنوا و ناشنوا کاملا یکسان است و همه افراد از بخش‌های مشابهی از مغز استفاده می‌کنند. تفاوت بین افراد عادی و افراد ناشنوا، در زمینه دریافت پیام عصبی است. افراد ناشنوا بر خلاف افراد عادی، سیگنال‌های صوتی را از طریق گوش دریافت نمی‌کنند؛ بلکه از طریق احساس لامسه، این پیام‌ها را درک می‌کنند! برای فهم این موضوع، باید پدیده انعطاف‌‌پذیری مغز را بشناسید.
در فرآیند انعطاف‌پذیری مغز، چند بخش مختلف از مغز هم‌زمان با هم کار می‌کنند تا کمبود یکی از حواس پنج‌گانه را جبران کنند که در این جا حس شنوایی است. هسته اکومبنس، آمیگدال و قشر شنوایی و حسی قسمت‌هایی از مغز هستند که به کمک افراد ناشنوا و کم‌شنوا می‌آیند. به گفته دکتر دین شیباتا، استادیار رادیولوژی در دانشگاه واشنگتن: «اطلاعات ارتعاشی اساسا دارای ویژگی های مشابه اطلاعات صوتی هستند؛ بنابراین منطقی است که در ناشنوایان، یک روش ممکن است جایگزین روش دیگر در همان ناحیه پردازش مغز شود.»

افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند؟

افراد ناشنوا موسیقی را نمی‌شنوند؛ بلکه آن را از طریق احساسات فیزیکی تجربه می‌کنند و می‌فهمند. در ادامه راه‌هایی که از طریق آن افراد ناشنوا موسیقی را احساس می‌کنند را توضیح می‌دهیم.

ارتعاشات

همان‌طور که اشاره کردیم امواج صوتی از ارتعاشات تشکیل شده‌اند و ناشنوایان می‌توانند این ارتعاشات را در بدن خودشان احساس کنند؛ مخصوصا ضرب آهنگ و نت‌های باس که ارتعاش‌های قوی‌تری دارند. آن‌ها می‌توانند این ارتعاشات را از طریق راه‌های مختلفی احساس کنند. مثلا دست‌هایشان را روی یک بلندگو یا هدفون بگذارند. با پاهایشان لرزش زمین را در یک کنسرت احساس کنند؛ حتی اگر کفش‌هایشان را در بیاورند بهتر این ارتعاشات را درک خواهند کرد.

زبان اشاره و لب‌خوانی

شعر بخش مهمی از هر آهنگی است. ناشنوایان می‌توانند در کنسرت، یک فردی که به زبان اشاره مسلط است را همراه خود ببرند و با کمک او اشعار را بفهمند. از طرفی افراد کم‌شنوا می‌توانند با مهارت لب‌خوانی، اشعاری که خواننده می‌خواند را درک کنند. بعضی از کنسرت‌ها اشعار را روی صفحه نمایش بزرگ می‌نویسند که این مورد هم می‌تواند برای فرد ناشنوا کاربردی باشد. در آخر به غیر از محیط کنسرت، ناشنوایان می‌توانند همواره به اشعار آهنگ‌ها در اینترنت دسترسی داشته باشند و از این طریق با موسیقی ارتباط برقرار کنند.

گام صدا

گام همان چیزی است که هر صدایی را متمایز می‌کند. هر فردی با توجه به درجه شنوایی‌اش، توانایی متفاوتی در تشخیص گام دارد؛ اما یک اصل ثابت درباره شنیدن گام صدا توسط کم‌شنوایان وجود دارد.
افراد کم‌شنوا معمولا نمی‌توانند صداهای زیر مثل صدای خوانندگان زن را به خوبی بشنوند و شنیدن صداهای باس برای آن‌ها راحت‌تر است. با توجه به این موضوع اگر آهنگ‌های خوانندگانی که صدای بم دارند را برای آن‌ها پخش کنیم، بهتر می‌تواند با آن ارتباط برقرار کنند.

تکنولوژی‌های جدید

در پاسخ به این سوال که افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس می‌کنند، حتما باید به تکنولوژی‌های جدید اشاره کنیم. «ساوندشرت» که لباسی مخصوص ناشنوایان است، یکی از همین فناوری‌ها است. این لباس با ۱۶ سنسور مختلف، احساسات را هم‌زمان با شنیدن موسیقی به فرد ناشنوا منتقل می‌کند. یکی دیگر از تکنلوژی‌های رایج، سمعک‌هایی هستند که قابلیت استفاده به عنوان هدفون را دارند.

کنسرت

در کنسرت صدای موسیقی بسیار بالا است و ارتعاشات به خوبی قابل تشخیص هستند. از طرفی نورپردازی هماهنگ با موسیقی و زیرنویس آهنگ‌ها، همگی کمک می‌کنند فرد ناشنوا تجربه و درک بهتری از موسیقی داشته باشد.