اصطلاح فرم سونات ، به فرم یک موومان اشاره دارد.برای بیشتر افرادی که به موسیقی علاقه دارند،شناخت این اصطلاحات بسیار کاربردی و لازم است.در این بخش از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام اصطلاح فرم سونات به طور کامل مورد بررسی قرار داده شده است.لطفا تا انتهای مطلب با ما باشید.
فرم سونات چیست؟
قواعد سونات به استحکام قوانین فیزیک نیست اما به هر حال، ساختاری که در نخستین موومان هر سونات به کار میرود نظم و قاعدهای دارد (این نظم و قاعده در سمفونی نیز حاکم است، چون سمفونی اساسا سوناتی برای کنسرت است).
به عبارت ساده، موومان اول سونات سه بخش دارد: اکسپوزیسیون (معرفی)، دولوپمان (بسط) و رکاپیتولاسیون (برگشت).
در موسیقی دوره ی باروک این کلمه کاربرد های مختلفی در سبک، فرم و سازبندی در ذهن تداعی می کند. شمار حیرتآوری از آثار مهم موسیقی از دورهٔ کلاسیک تا سدهٔ بیستم در قالب فرم سونات (که گاه فرم سونات – آلگرو نیز نامیده میشود) ساخته شدهاند.
اصطلاح فرم سونات، به فرم یک موومان اشاره دارد و نباید با اصطلاح سونات، که برای نامیدن کل یک اثر چند موومانی بهکار میرود، اشتباه شود. موومان تند آغازگر سنفونیها، سوناتها و کوارتتهای زهی کلاسیک اغلب فرم سونات دارند. این فرم، در موومانهای کُند و موومانهای تند پایانی نیز بهکار رفته است.
از لحاظ تاریخی سونات از کجا و چگونه شکل گرفته است؟
لفظ سونات یا «سوناتا» در اواخر قرن شانزدهم برای متمایز کردن موسیقیسازی از موسیقی آوازی باب شد. اگر ساز نواخته میشد سونات بود، اگر آواز خوانده میشد کانتات یا «کانتاتا» بود.
در روزگاری که چند ساز روی هم یک مجموعه بزرگ تشکیل میدادند، یک لفظ سردستی برای رساندن منظور کفایت میکرد، اما وقتی مجموعهها به ارکستر و سپس ارکستر سمفونیک تبدیل شدند اوضاع کمی پیچیدهتر شد.
امروز لفظ سونات به معنی قطعه سازی است که چند موومان دارد و یک یا دو ( وگاهی سه) نوازنده در آن مینوازند. گاهی به گروه بزرگتری هم میتوان سونات گفت، مانند سونات زهی روسینی و مندلسون. در دوره باروک نوعی سونات رواج داشت که در آن یک ساز زهی یا بادی می نواخت و یک ساز شستیدار آن را همراهی میکرد.
در سال های ۱۶۰۰ الی ۱۶۵۰ کانتسوناهای سازی در چند قسمت، که از حیث تمپو و وزن یا یکدیگر تضاد داشتند تضنیف می شدند. این قسمت ها طویل تر و کم شمار تر شدند و سرانجام به صورت موومان هایی مجزا در آمدند و با رسیدن سال ۱۶۵۰ کانتسونا با سونات آمیخته شدند و اصطلاح اخیر جایگزین اولی گردید.
در موسیقی دوره ی باروک انواع سوناتها اعم از سونات کلیسا، مجلسی ،سوناتهای برج و سوناتهای کلاویه براساس ویژگی هایی وجود داشتند.
از لحاظ ساختاری چه ویژگی هایی دارد؟
سونات براساس یک فرم سه تایی ساخته می شود. به اختصار در موسیقی می گویند در فرم ABA که به این معنی می باشد ابتدا یک تم معرفی می شود سپس گسترش تم و در نهایت همان تم تکرار می شود. نکته ی جالب فرم سونات این است که ساختارش نه تنها اجازه ی شکستن بسیاری از قوانین پایه ای تئوری موسیقی را می دهد بلکه به چنین کاری را تشویق می کند. مثلا در یک سونات شما اجازه دارید که گام و کسر میزان را در وسط قطعه تغییر دهید.
یک موومان دارای فرم سونات از سه بخش اصلی تشکیل مییابد:
۱- بخش ارائه تمها (exposition)، که در آن تمها نمایانده میشوند؛
۲ – بخش بسط و گسترش (development)، که تمها را پرداختهائی نو میبخشد؛
۳ – بخش ارائه مجدد تمها (recapitulation)، که در بردارندهٔ بازگشت تمها است.
«مهتاب» و «آپاسیوناتا»، نامهای دو سونات از بتهوون هستند (هرچند که این نامگذاری کار خود بتهوون نبوده است بلکه ناشران این اسمها را انتخاب کردهاند). سوناتهای بتهوون، ماند سوناتهای آهنگسازان قبل و بعد از او، عناصر مشترکی دارند که به علت همین عناصر مشترک ما آنها را سونات میخوانیم.
