بیوگرافی مرتضی محجوبی؛ از بنیان‌گذاران موسیقی ملی ایران

مرتضی محبوبی که با لقب مرتضی‌خان نیز شناخته میشد، پیانیست و آهنگساز ایرانی بود که به خاطر نحوه خاص نوازندگی‌اش، وی را به عنوان یکی از بنیان‌گذاران موسیقی ملی ایران می‌شناسند. اگرچه پیانو سازی اروپایی است؛ اما محجوبی آن را به شیوه‌ای کاملا اصیل و ایرانی می‌نواخت.
گفته می‌شود محجوبی حتی پیانو را مانند سنتور کوک می‌کرد و می‌توانست این کار را در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام دهد. به علاوه مرتضی‌خان شیوه‌ نت‌نویسی مخصوص خودش را ابداع کرده بود که هیچ خط حاملی نداشت. اگر می‌خواهید درباره کارنامه هنری این پیانیست منحصر به فرد بیشتر بدانید، در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با ما همراه باشید.

تولد، کودکی و آغاز مسیر موسیقی

مرتضی محجوبی در سال ۱۲۷۸ در تهران و در خانواده‌ای علاقه‌مند به موسیقی چشم به جهان گشود. برادر بزرگ‌ترش رضا محجوبی، آهنگساز و ویولنیست معروف بود. مادرش نیز با پیانو آشنا بود و این ساز از دوران کودکی در خانه‌شان وجود داشت. او ۶ سال به طور هم‌زمان ردیف را از حسین هنگ آفرین و شیوه‌های خاص نوازندگی پیانو را از محمود مفخم‌الممالک فرا گرفت.
نتیجه این آموزش فوق‌العاده، ورود محجوبی به تالار سینمای فاروس در ۱۰ سالگی بود. او در این زمان آواز عارف قزوینی را با پیانو همراهی کرد که برای کسی به سن او، دستاورد بزرگی محسوب می‌شد.

فعالیت‌های حرفه‌ای مرتضی محجوبی

در سال ۱۳۰۷ مرتضی محجوبی در سفر به بیروت، حلب و شام بیش از ۱۰۰ صفحه با همراهی ابوالحسن‌خان صبا، حسین‌خان یاحقی، مرتضی نی‌داود، ارسلان درگای، عبدالحسین شهنازی و آقا رضاخان روانبخش ضبط کرد. امروزه نیز بعضی از این صفحات در دسترس هستند.
در سال ۱۳۱۹ محجوبی با افتتاح رادیو جزو اولین نوازندگانی بود که به این سازمان ملحق شد. او تا آخر عمر در رادیو حضور داشت و حتی مدتی سرپرستی برنامه موسیقی رادیو را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۳۴ هم وارد برنامه گل‌ها شد و بسیاری از تصنیف‌هایش را با ارکستر همین برنامه اجرا کرد. از جمله تصنیف‌هایی که با آهنگسازی مرتضی محجوبی، صدای غلام‌حسین بنان و ترانه‌‌سرایی رهی معیری درخشیدند می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• کاروان
• روز ازل
• نوای نی
• بیدل ساقی

نت ابداعی مرتضی محجوبی

مرتضی محجوبی نتی مشابه خط سیاق قدیم اختراع کرد. این شیوه نت‌نویسی خاص از راست به چپ است، هیچ خط حاملی ندارد و علائم مشخصی دارد. به همت پویان آزاده، شیوه نت‌نویسی محجوبی به عنوان میراث معنوی به ثبت ملی رسید.
بهار برخوردار پژوهش‌گر موسیقی، شیوه نت‌نویسی مرتضی محجوبی را به خط نت موسیقی بین‌المللی برگرداند و در کتاب «ردیف پیانو استاد مرتضی محجوبی» منتشر کرد. این کتاب ۳۶۶ صفحه‌ای دو‌زبانه، شامل هفت دستگاه و پنج آواز است. سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از بهار برخوردار برای انتشار این کتاب تقدیر کرد؛ چرا که پیش از انتشار این کتاب شیوه نت‌نویسی منحصر به فرد استاد محجوبی، برای اغلب موسیقی‌دانان گنگ بود و توانایی استفاده از دست‌نوشته‌ها و میراث ارزشمند استاد را نداشتند.