ساز چنگ یکی از قدیمی ترین سازهای ایرانی می باشد که در نقش و نگارهای به جا مانده از دوران تاریخی گذشته نقوشی از این ساز دیده می شود. این ساز در طول تاریخ تغییرات قابل توجه ای داشته است تا به شکل امروزی آن در دسترس می باشد. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با تغییر شکل ساز چنگ در طول تاریخ بیشتر آشنا شوید.
تغییر شکل ساز چنگ در طول تاریخ
نوع ابتدایی آن شکل مثلث و شامل یک تخته به طول تقریبا یک گز و یک میله چوبی است و معمولا شکل دست انسان را داشته است.سیم های این ساز که معمولا ۸ یا ۹ تار بوده به موازات وتر این مثلث قائم الزاویه بین تخته و میله امتداد یافته است .
یک سر سیمها به تخته وصل می شده و انتهای دیگر آن دور میخها یا گوشی هایی که روی میله چوبی قرار داشته پیچیده می‌شده و باقی مانده آن سیمها از طرف دیگر آویزان بوده است.
چنگهایی که در دوره‌های اخیر تاریخ بابل و آشور نقش شده از لحاظ شکل و طرز گرفتن و نواختن با چنگ‌های دوره‌های قدیم تفاوت بسیار دارد.جعبه صوتی این نوع چنگ گاهی مستقیم و بدون انحنا و در موارد دیگر منحنی بوده است .
تغییرات طرز نواختن چنگ در طول تاریخ
طرز نواختن این ساز نیز تغییر کرده به این معنی که چنگ را طوری می گرفتند که سیمها تقریبا عمود بر زمین باشد، یعنی به خلاف قدیم که میله چوبی که به موازات زمین بود ولی سیمها عمود بر زمین نبود .
در دوره ساسانیان چنگ معروفترین و محبوبترین سازها بوده است و در شاهنامه فردوسی نیز از آن فراوان نام برده شده است. نکیسا موسیقیدان معروف در بار خسرو پرویز در نواختن آن مهارت تام داشته است.
می‌توان انواع ابتدایی چنگ را در آثار هنری سومری‌ها و مصری‌ها مشاهده کرد. ایرانیان قدیم نوعی از چنگ را ون می‌گفتند.
چنگ امروزی دارای سه قسمت متمایز:
گردن، ستون و جعبه طنینی است. زه‌ها از گردن ساز به موازات ستون ممتد و به جعبه طنینی متصل می‌باشند. چنگ را با فشار دادن کف دست بر روی سیم و یا لمس کردن ویا چنگ زدن به زه‌های آن به صدا در می‌آورد.
چنگ مثلث در اواخر قرون وسطی در اروپای غربی رایج بود. در سال ۱۷۲۰ در باواریا، پدال‌هایی در پایه چنگ تعبیه شد و این امر برقدرت فنی چنگ افزود.
چنگ به شکل امروزی
در سال ۱۸۱۰ سباستین آرا چنگ را به شکل امروزی تکمیل نمود و بدین وسیله نواختن همه گامهای بزرگ و کوچک را ممکن ساخت و از آن به بعد چنگ در ارکستر معمول گردید. چنگ جدید ۴۷ سیم و ۷ پدال دارد.
چنگ نام یکی از نتهای موسیقی نیز هست که ارزش زمانی آن ۸/۱ نت گرد می‌باشد چنگ در میان اعراب پیش از اسلام نیز ساز شناخته شده بود. در ادوار مختلف تاریخی و در سرزمین های دور از یکدیگر شکل های خاصی به خود گرفته است. اهالی شمال افغانستان به «زنبورک »چنگ می‌گویند در صورتی که ازبک های ترک زبان آسیای میانه به نوعی سنتور ایرانی «چنگ» می‌گویند.
