یکی از اصطلاحاتی که در موسیقی کلاسیک رایج است، اصطلاح تم است. تم را مهم‌ترین بخش هر قطعه موسیقی می‌دانند؛ اما علت چیست؟ به کدام بخش از قطعه تم می‌گویند؟ چطور باید تم را در قطعه تشخیص داد؟ در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با ما همراه باشید تا مفهوم تم در موسیقی را یاد بگیرید.
تم در موسیقی چیست؟
زمینه موسیقیایی یا تم (musical theme) که در فرانسوی به آن theme هم می‌گویند، یک ملودی مشخص است که ممکن است بخشی از قطعه یا تمام قطعه بر اساس آن ایجاد شده باشد. این ایده ملودیک و اولیه آهنگساز، اغلب در ابتدای قطعه می‌آید تا مواد ملودیک برای باقی قطعه را فراهم کند. زمینه در موسیقی می‌تواند از یک موتیف یا چندین موتیف تشکیل شده باشد و بارها در طول قطعه تکرار شود. در هر تکرار، تم ممکن است شکل اولیه‌اش را حفظ کند یا با کمی تغییر ظاهر شود.
تم مانند چسبی است که تمام قطعه را به هم متصل می‌کند و ملودی‌های مختلف را به هم ارتباط می‌دهد. قطعات موسیقی کلاسیک و موسیقی فیلم، ممکن است حول محور یک یا چندین تم شکل بگیرند. در موسیقی سنتی غربی نیز منظور از تم، ملودی کوچکی است که در طول قطعه مدام تکرار می‌شود و تغییر و بسط می‌یابد. درون موسیقی مدرن هم ریف اصلی یک آهنگ را می‌توان به عنوان زمینه در نظر گرفت.
اغلب اساتید موسیقی، تم را مهم‌ترین بخش قطعه و ایده اصلی آهنگساز می‌دانند؛ چرا که این بخش خاص از قطعه است که در حافظه‌ها ثبت می‌شود. یک مثال معروف از تم، چهار نت اول سمفونی شماره پنج بتهوون است. شاید اگر بخش‌های دیگر این قطعه نواخته شود، تعداد کمتری از مردم آن را بشناسند؛ اما با نواختن آن چهار نت اول، تعداد بسیاری از مردم این قطعه را به یاد می‌آورند!
قطعات از نظر تعداد تم
یک قطعه می‌تواند فقط یک تم یا چند تم داشته باشد. اغلب فوگ‌ها تک تمی و اغلب سونات‌ها چند تمی هستند. بعضی از موسیقی‌ها نیز یک تم مشخص و تکرارشونده ندارند که به آن‌ها آتماتیک (athematic) گفته می‌شود؛ برای مثال می‌توانیم به برخی از آثار آلنورد شونبرگ، آنتون وبرن، آلبان برگ و آلویس هابا اشاره کنیم.
