دلیل شباهت ربنای استاد شجریان و آواز ام کلثوم

ربنای استاد محمدرضا شجریان با ماه مبارک رمضان گره خورده است و مردم ایران هر ساله با فرا رسیدن ماه رمضان حتما به یاد این اثر می افتند و در زمان افطار یا مواقع دیگر به آن گوش می‌سپارند.یکی از موضوعاتی که به تازگی زیاد به آن پرداخته می شود ، شباهت ربنای استاد شجریان با آواز ام کلثوم می باشد که قصد داریم تا در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام به آن بپردازیم.با ما همراه باشید.

ربنای استاد شجریان

ربنا انتخاب شخصی استاد شجریان از چهار آیه سوره‌های آل‌عمران، مؤمنون، کهف و بقره است که به‌جز آیه اول باقی آیات نیز به‌طور کامل خوانده نمی‌شوند. این آیات با یکدیگر ارتباط معنایی داشته و تمامی آن‌ها از زبان انسان و خطاب به پروردگار است که طلب بخشش، رحم، رحمت و صبر می‌کند.

ربنا یکی از آثار محمدرضا شجریان و شامل ۴ دعا از آیات قرآن است که همه با عبارت ربنا آغاز می‌شوند. این اثر در تیرماه ۱۳۵۸ ضبط شده و برای مدت ۳۰ سال جزو برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون ایران بوده است.

بسیار تلاش کردند تا ممنوعیت پخش ربنای شجریان را به موضوعات سیاسی پیوند بزنند. سال‌هاست که پخش ربنای محمدرضا شجریان در تلویزیون ممنوع است و حتی با وجود آنکه مردم خاطرات زیادی از «ربنا» دارند و هر سال چهره‌های مختلفی در آستانه ماه رمضان تقاضای پخش این دعا را با صدای او دارند اما تلویزیون بر رویه خود پافشاری می‌کند.

بنا به گفته‌ محمدرضا شجریان ربنا متعلق به من هم نیست. متعلق به مردم است. جزو زندگی و عواطف مردم است و هیچکس حق ندارد آن را از مردم بگیرد. من که صاحب این اثر هستم و در واقع آن را خلق کردم هم می‌گویم متعلق به مردم است. من ربنا را هرگز از مردم دریغ نکردم.

متأسفانه بعد از سال ۱۳۸۸ مردم از شنیدن صدای روح بخش ربنای استاد شجریان استاد بلند آوازه ایران و جهان اسلام و دنیا از رسانه ملی محروم شدند.

علت شباهت بخشی از ربنای شجریان با آواز ام کلثوم

آوا مشکاتیان، نوه استاد شجریان و فرزند پرویز مشکاتیان، در پستی اینستاگرامی خود درباره اثر ربنا توضیحات جالبی را ارائه کرده است. آوا به شائبه کپی بودن این اثر از آواز ام کلثوم، خواننده مشهور اهل مصر واکنش نشان داده و همچنین درباره پخش نشدن ربنا از تلویزیون صحبت کرده است.مشکاتیان در صفحه اینستاگرامش نوشته است:

“دوست داشتم چند سطری پیرامون ربناّ بنویسم ، نه این که مطلب تازه ای باشد، خیر ،بلکه شاید از طریق صفحه ام آنان که این نکات را نخوانده اند نیز بخوانند.

دوباره این روزها بعضی شروع میکنند به گذاشتن ویدئوی قدیمی بانوی بزرگ موسیقی عرب اُم کلثوم ( از خوانندگان محبوب پدربزرگم)تا بگویند قسمتی از ربناّ کپی از آن اجرا است!حال آنکه اهل موسیقی این را میدانند همانطور که موسیقی ایرانی بر اساس موسیقی دستگاهی و یا مقامی است ،تلاوت قرآن هم هفت مقام اصلی دارد

{ صبا – نهاوند- عجم- بیات- سه گاه- حجاز و رَست(راست )}

و همچنین لحن ها و گوشه های بسیار ،اشتراکات این مقام ها و لحن ها که از اصول اجراست باعث آن تکرار و شباهت است و نه اینکه کپی باشد!

من آگاهی زیادی نسبت به قرائت قرآن ندارم اما خواندم و کمی دانستم؛ ربناّ در مقام های رَست(همان راست)و عَجَم اجرا شده و آن قسمتی که بانوی بزرگ اُم کلثوم در آن ویدئو اجرا می کنند هم در مقام عجم است

در انتها قسمتی از آنچه در ویکی پدیا پیرامون اجرای ربناّ آمده را به این چند سطر اضافه میکنم؛ محمدرضا شجریان ربناّ را در دستگاه سه گاه خوانده و با مرکب خوانی (مدولاسیون یا راه گردانی) سری به دستگاه ها و آوازهای دیگر ردیف موسیقی ایرانی از جمله آواز افشاری و گوشه عراق (صبا) می زند و سپس به سه گاه برمی گردد.