سازهای کوبه‌ای سازهایی هستند که از طریق ضربه، تکان، سایش و خراش صدا تولید می‌کنند و اغلب مسئولیت ایجاد ریتم را بر عهده می‌گیرند. در موسیقی سنتی ایرانی نیز سازهای کوبه‌ای فراوان و پرطرفداری وجود دارند. در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با ما همراه باشید تا سازهای کوبه ای ایرانی را به شما معرفی کنیم.
محبوب‌ترین سازهای کوبه ای ایرانی کدامند؟
۱. دف
دف یکی از محبوب‌ترین سازهای کوبه ای ایرانی است. این ساز به شکل یک حلقه چوبی بزرگ است که حلقه‌های فلزی کوچک از آن آویزان شده‌اند. روی این حلقه چوبی نیز پوستی از جنس چرم، پلاستیک یا پوست طبیعی حیوانات کشیده میشود. این ساز در ایران باستان وجود داشت و شکل چهارگوش آن در تمدن ایلام در قرن‌های هفتم و هشتم قبل از میلاد نواخته میشد؛ این نوع دف چهارگوش هنوز در برخی از کشورهای عربی کاربرد دارد.
۲. تمبک
تمبک که با نام‌های تنبک، دمبک، دندونک و ضرب هم شناخته میشود طبلی شبیه به جام است. بدنه تنبک چوبی و پوست آن از جنس پوست انواع حیوانات ازجمله گوسفند، گوساله، بز یا شتر است. پیشینه تمبک با نام‌های پهلوی دمبلک به پیش از اسلام برمی‌گردد.
۳. دهل
دهل یکی دیگر از سازهای کوبه ای ایرانی است که اغلب در منطقه سیستان و خراسان رواج دارد. این ساز طبلی استوانه‌ای است که بدنه‌ای چوبی یا فلزی دارد. دو طرف آن نیز پوستی از جنس پوست گاو یا گاومیش کشیده شده است. نوازنده، دهل را با طنابی بلند از چانه سمت چپش آویزان می‌کند؛ سپس ساز را با کمک چوب یا دست می‌نوازند. درباره تاریخچه دهل اتفاق نظر وجود ندارد؛ اما به نظر می‌رسد این ساز در سیستان برای اولین بار شکل گرفته است و بعد به جنوب خراسان، هرمزگان و سایر مناطق کویری ایران انتقال یافته است.
۴. دمام
دمام یکی از سازهای کوبه ای ایرانی است که بیشتر در نواحی جنوب ایران مثل بوشهر، بندر دیلم ،بندر ریگ، بندر گناوه و آبادان کاربرد دارد. این ساز طبلی استوانه‌ای شکل است که پوستی از جنس پوست بز روی آن کشیده میشود؛ همچنین می‌تواند با دست یا چوبی از جنس ساقه برگ درخت نخل نواخته شود. این ساز در مراسم آیینی مردم جنوب و مراسم عزاداری مثل محرم نیز بسیار رایج است.
۵. نقاره
نقاره طبلی دو تایی است که یکی از آن‌ها کوچک‌تر از دیگری است. طبل کوچک‌تر صدایی زیر و طبل بزرگ‌تر صدایی بم دارد. کاسه این طبل‌ها از مس یا سفال و پوست آن‌ها از پوست بدن گاو یا گوسفند ساخته میشود. این ساز اغلب روی پایه‌ای مخصوص قرار می‌گیرد و با دو تکه چوب نازک نواخته میشود. نقاره در قرن ۹ و ۱۰ استفاده میشد و در زمان جنگ و صلح کاربرد داشت. در زمان جنگ نقاره را روی کوهان شتر می‌بستند و نوازنده نیز سوار بر شتر میشد و با نواختن این ساز فضای جنگ را محرک و شورآفرین می‌کرد. در زمان صلح و جشن نیز نوازندگان نقاره را از گردن خود آویزان می‌کردند یا روی پایه مخصوص قرار می‌دادند و می‌نواختند.
