آشنایی با ساز باغلاما و انواع آن

 ساز باغلاما و انواع آن

ساز باغلاما سازی است زهی که با مضراب پلاستیکی یا سرانگشتان دست (شلپه ؛ شرپه) نواخته می‌شود. باغلاما در آناتولی، شمال عراق و آذربایجان رایج است.در این بخش از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام این ساز را بیشتر بشناسید.

سیم های ساز

این ساز هفت سیم دارد که به سه گروه سه‌ سیم ، دوسیم و دوسیم تقسیم می‌شود. نوع دیگر ساز باغلاما با دسته بلندتر در ایران با نام دیوان شناخته می‌شود.

باغلاما کاسهٔ طنینی یکپارچه به شکل تقریباً نیمه ‌گلابی است و دسته‌ای نسبتاً طولانی  دارد که دستان‌ها  ( پرده ها ) روی آن بسته می‌شوند. روی دهانهٔ کاسه صفحه چوبی قرار دارد و سایر اجزای سازهای این خانواده عبارت‌اند از:

• وترها،
• سیم گیر  ،
• خرک،
• شیطانک،
• گوشی‌ها و مضراب

خانواده باغلاما

باغلاما در انواع و اندازه های مختلف (مطابق با هدف مورد نظر) نواخته می شود.

انواع باغلاما :

– جورا (Cura)

– تانبورا (Tanbura)

– باغلاما دسته کوتاه (Çöğür,Kısa Sap Bağlama)

– باغلاما دسته بلند (ِUzun Sap Bağlama)

– ساز دیوان (Divan Sazı)

– ساز میدان (Meydan Sazı)

تاریخچه

باغلاما وسازهای هم‌ خانوادهٔ آن در آذربایجان و کردستان  ایران نیز رواج دارد. نوعی باغلامای کوچک در یونان نیز رایج است . گمان می‌رود باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن محصول تغییراتی هستند که روی قپوز صورت گرفته‌است.

به هر ترتیب باغلاما و سازهای هم ‌خانوادهٔ آن نقش مهمی در انتقال فرهنگ و موسیقی ترکی به عصر حاضر ایفا کرده‌اند. این ساز در کشور ترکیه  یک ساز محبوب است که در ایران گاهی به آن ساز دیوان نیز می‌گویند؛ که از واژه فارسی ساز به معنی دستگاه و ابزار آمده است.

اگرچه ساز به یک مجموعه از سازهای زخمه‌ای اشاره دارد ولی این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکی، موسیقی آذری، موسیقی کردی، موسیقی آشوری، موسیقی ارمنی، و در بخش‌هایی از سوریه، عراق و یونان کشورهای بالکان استفاده می‌شود.

ابزاری شبیه باغلاما در حفاری‌های باستان‌شناسی از سومر و هیتی در آناتولی و در آثار یونان باستان یافت شده‌است

این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکی، موسیقی آذری، موسیقی کردی، موسیقی آشوری، موسیقی ارمنی، و در بخش‌هایی از سوریه، عراق و کشورهای بالکان استفاده می‌شود.نزدیکترین هم خانواده های این ساز “قپوز” و”چگور” سازهای مورد استفاده ی عاشیق ؛ اوزان های اقوام ترک است.

باغلامایی که به صورت سنتی ساخته می شده است از نظر ریخت شناسی به طور واضحی متعلق بودن آن را به عاشیقی نشان میدهد. این خانوادهی سازی به احتمال قوی ریشه  ساز خانوادهی در آسیای میانه و تنبور خراسانی دارد، که در طی قرون تغییرات اندکی را شاهد بوده است.

از آنچه در نوشته های پارسی درباره ی دوتار قبل از اسلام درک میشود دوتار توسط جاده ی ابریشم به مناطق مختلف آورده شده است و با تأثیر گرفتن از فرهنگهای مختلف به سه تار و یا چند تار مبدل شد؛ مانند ساز عاشیقی در آناتولی که به انواع باغلاما تبدیل شد.