در این بخش از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام می خواهیم شما را با یک یاز ساز های کوبه ای جالب آشنا کنیم که بیشتر در موسیقی کلاسیک کاربرد دارد.این ساز تام تام نام دارد و در ادامه به ویژگی های آن اشاره شده است.
معرفی ساز تام تام
تام تام یک آلت موسیقی کوپه ای است که از آن در ارکستر موسیقی کلاسیک استفاده می‌شود. نام این ساز در زبان چینی « گُنگ » که به معنای سنجی است که به وسیله یک چکش به صدا در می‌آید. این ساز در اواخر قرن بیستم به ارکستر موسیقی غربی وارد شد.
بزرگترین تفاوت مابین تام تام و گنگ این است که تام تام دارای یک زیر و بمی مشخص قابل شنیدن نیست. تفاوت مهم دیگر مشخصه‌های صدایی است.
اگرچه صدای تام تام می‌تواند در محدوده صدایی باشکوه و قدرتمند تا رعب‌آور و غرش‌آسا، صداهای باشکوه، درخشان و غریب و ناآشنا است. به عبارت دیگر صدای گنگ می‌تواند تنها به عنوان «موقر و جدی»، بلندمرتبه و باوقار تعریف شود.
Decay یک نت گنگ که با نیرویی برابر روی سازی با اندازه‌ای استاندارد نواخته می‌شود، کوتاه‌تر از decay در ساز تام-تام است، نت تام-تام می‌تواند برای دقایقی چند رزونیت را نیز در گوش مخاطبان تداعی کند.
اشتراک تام تام و گنگ
ساز تام تام و ساز گنگ وجه اشتراکاتی دارند، به هر حال در هر دو ساز pitch پائین‌تر است، اگر ساز بزرگ‌تر باشد. وزن ساز نیز بر روی این روند تأثیر دارد؛ هرچه ساز سنگین‌تر، زیر و بمی پائین‌تر است.
ساز تام تام محدوده گسترده‌تری از احتمالات تونال دارد، به این دلیل که می‌توان مالت‌های مختلف زیادی را بر روی این ساز مورد استفاده قرار داد. از طرف دیگر ملودی‌ها می‌توانند تنها روی گنگ‌ها نواخته شوند.
سازتام تام برای افزودن رنگ صدایی خاص به صدای کلی ارکستر یا برای بوجود آوردن تأکیدها استفاده می‌شود. صدای ساز بسیار برجسته و توی چشم است و بنابراین باید با دقت مورد استفاده قرار گیرد.
ترومپت‌ها و ترومبن‌ها بویژه به خوبی با ساز تام تام ترکیب می‌شوند و رنگ صدا نافذتر و متالیک‌تر می شود اگرچه می‌تواند صدایی رعب‌آورتر هم ایجاد کند. تن‌های پیانو (piano) نیز می‌توانند با سازهای برنجی با صدای دلنشین همانند هورن‌ها ترکیب شوند.
شمایل کلی
ساز تام تام یک دیسک دایره‌ای و کمی محدب است. لبه باریک به سمت بالا و در جهت تحدب برگشته است. ساز از صفحه برنزی چکش‌کاری شده یا برنز ریخته‌گری شده با استفاده از یک آلیاژ خاص ساخته شده است. سازهای با بالاترین کیفیت از کشورهایی می‌آیند که تام-تام از آنها نشأت گرفته‌اند .
کشورهایی از قبیل چین، ژاپن، میانمار، جاوا و غیره که برای آویختن این ساز دو سوراخ در لبه که از آنها ریسمان چندلا یا سیم عبور داده می‌شود وجود دارد. این سوراخ‌ها باید در جاهایی ایجاد شوند که امکان ارتعاش آنها وجود ندارد.
ساز تام تام با برنز ریخته‌گری شده، که بیشتر برای نواختن در ارکستر مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرکانس پایه نسبتاً بزرگ‌تری نسبت به جرمش دارد.
برای جبران این امر و برای دستیابی به صدای تام تام که برای ارکستر لازم است، باید ساز تام تام در اندازه‌ی مشخصی وجود داشته باشد (در حدود ۷۰ سانتی‌متر). برای این منظور، یک یا دو ساز تام تام روی یک استند فلزی یا آلومینیومی آویخته می‌شوند که معمولاً این استند روی چرخ‌ها قرار می‌گیرد.
برای تام تام از مالت‌های خاصی استفاده می‌شود، که ساختار این مالت‌ها به شرح زیر هستند:
جنس سر مالت‌ها در ساز تام تام (Tam-tam)
مواد: نمد سخت، چوب، فلز؛
قطر: تقریباً ۶ تا ۱۵ سانتی‌متر؛
پوشش مالت‌ها در ساز تام تام
نمد، مواد مصنوعی؛
جنس دسته‌ی مالت‌ها در ساز تام تام (Tam-tam)؛
طول: تقریباً ۲۸ تا ۳۵ سانتی‌متر؛
این دسته به شکل دیسک، دایره‌ای یا الماس شکل است.
سایر مالت‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند به عنوان مثال مالت‌های باس درام، تیمپانی و سیمبال، درام استیک‌ها و بیترهای مثلث، براشز، مالت‌های زایلوفون، گلاکن اشپیل، ماریمبا و ویبرافون ؛ سوپربالز و دست‌ها نیز ؛ گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
یک سوپربال دارای یک دسته ساخته شده از چوب یا از جنس خیزران است که طولی برابر با دسته مالت ساز ماریمبا یا ساز ویبرافون دارد. سر آن یک توپ لاستیکی است و در اندازه‌های مختلف موجود است. مالت‌های نرم پائین‌ترین partialها را تولید نمی‌کنند، (با توجه به اندازه تام تام) ولی برای افکت‌ها مناسب‌تر هستند. گاهی اوقات با اشیا زیر سائیده می‌شود: یک لیوان نوشیدنی، لوله‌های مقوایی، یک ویبراتور الکتریکی، زنجیرها.
تام تام یا با ضربه نواخته می‌شود یا از طریق سائیده یا لمس شدن صدا تولید می‌کند. این ساز دقیقاً در وسط زده نمی‌شود ولی در حدود یک کف دست (با توجه به اندازه دیسک) از مرکز نواخته می‌شود، چرا که در این نقطه است که بزرگترین حجم و پائین‌ترین نت‌ها تولید می‌شوند.
دقت در نواختن
به هر حال نقطه ضربه ایده‌آل از یک ساز به ساز دیگر متفاوت است و پرکاشنیست باید مکان آن را با سعی و خطا مشخص کند چرا که عدم تشخیص درست مکان آن حتی به اندازه چندین سانتی‌متر می‌تواند به صورت اساسی صدا را تغییر دهد.
همانند گنگ، تام تام بیشترین ارتعاش را در مرکز و حداقل ارتعاش را در لبه دارد. به همین دلیل است که با یک لبه برگشته معلق می شود. صدا دارای شمار زیادی partialهای غیر هارمونیک است.
تام تام با شمار زیادی از مالت‌های مختلف معمولاً با مالت‌های ویژه تام تام زده می‌شود. هرچه ساز بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد، هرچه مالت‌ها بزرگ‌تر باشند، نیرویی که پرکاشنیست باید برای ایجاد تن صدایی کامل وارد کند، بیشتر خواهد بود.
علاوه بر این، نت‌ها برای توسعه کامل روی یک تام تام بزرگ‌تر نیاز به زمان دارند و زیر و بمی کلی پائین‌تر است. همچنین دمپ کردن یک تام تام بزرگ سخت‌تر است.
در حقیقت، سازهای خیلی بزرگ در سطوح حجمی بالا نیاز به دو پرکاشنیست برای دمپ کردن آنها دارد. قضاوت درباره تن پیانو سخت است و کنترل سطح دینامیکی نیز خیلی سخت است.
مشخصه‌های صدایی ساز تام تام (Tam-tam)؛
متالیک، تیز، براق، زمزمه‌وار (خش‌خش‌وار)، وزوزوار، قدرتمند، باشکوه، نهیب‌زننده، رعب‌آور و غرش‌وار همگی از ویژگی‌های صدایی ساز تام تام محسوب می‌شوند.
با توجه به اینکه تام تام شمار زیادی از partialهای غیر هارمونیک را بوجود می‌آورد، صدا هویتی نویزمانند دارد. به همین دلیل است که هیچ زیر و بمی خاصی تشخیص داده نمی‌شود.
ساز تام-تام هیچ مشکلی در داشتن صدایی بالاتر از کل ارکستر ندارد. صدا طبق نوع مالت، نقطه‌ای که ساز نواخته می‌شود، مواد مورد استفاده و البته اندازه ساز تغییر می‌کند.
