ساز تمپو سازی است که در نگاه اول شباهتش با تنبک به چشم می آید و با نام های مختلفی شناخته می شود. تمپو یا تندا به اسپانیایی و داربوکا به زبان عربی نوعی ساز کوبه ای غیر ایرانی است. بیشتر ریتم های ساز تمپو عربی و ترکی هستند، به همین علت جزو سازهای ایرانی محسوب نمی شود. در واقع می توان گفت ان ساز شکل تغییر یافته ساز تنبک می باشد. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با این ساز بیشتر آشنا شوید.
ساز داربوکا ،تمپو یا تندا
داربوکا، یکی از انواع سازهای پوستصدای یک طرفه، با بدنهای به شکل «گابلت» یا «جام» است که به طوره ویژه در مصر، خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا و اروپای شرقی استفاده میشود.
داربوکا در خانواده گابلت دارمها (درامهای به شکل جام) قرار دارد.این ساز در کشورهای غربی و جنوب غربی کشور ایران مورد استفاده قرار می گیرد.
این ساز دقیقا شبیه به تنبک است، اما تفاوت هایی بین آن ها وجود دارد. مثلا: جنس بدنه تنبک چوبی است اما جنس بدنه تمپو فلز می باشد و برخلاف تنبک که روی آن را با پوست می پوشانند، روی تمپو به وسیله پلاستیک یا تلق می پوشیده می شود.
نامهای دیگر داربوکا
همانطور که در ابتدای مطلب گفته شد، این ساز با نام های مختلفی شناخته می شود .این نام ها عموما شامل موارد زیر می باشد:
- گابلت درام ( Goblet Drum )
- چَلیس درام ( Chalise Drum )
- تارابوکا ( Tarabuca )
- دِبوکا ( Debuca )
- دومبِک ( Dumbec )
- تبلا ( Tabla )
- و غیره…
انوع پوست داربوکا
پوستهای بسیار متنوعی برای داربوکا وجود دارد که هر کدام رنگ صدایی خاص خود را ایجاد میکنند. از آن جمله میتوان به پوستهای مصنوعی همچون پوست شفاف، پوست پاور بیت، پوست فیبر رمو و پوستهای طبیعی همچون، پوست ماهی (فیش اسکین) و پوست بز اشاره کرد.
پوست شفاف از جنس پلاستیک است و رایجترین نوع پوست داربوکا در بازار محسوب میشود. بسیاری از نوازندگی که به موسیقی عربی و موسیقی رقص علاقه دارند این پوست را ترجیح میدهند.
وقتی درباره پوستهای طبیعی صحبت میکنیم، منظور رایجترین پوستها، یعنی پوست ماهی و بز هستند. این پوستها توسط سازنده داربوکاهایی از جنس سرامیک و سفال استفاده میشوند.
ساز تمپو یا داربوکاتاریخچه
تاریخچه پیدایش داربوکا یا ساز تمپو عربی به ۱۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد.طبق اسناد تاریخی پیدا شده در نواحی بابل و سومر، ابتدا این ساز در این مناطق دیده شده است. این ساز در معابد و در مقیاس بزرگتری به صورت نشسته بر روی زمین نواخته می شد.
در معرفی ساز داربوکا باید به این نکته اشاره داشت که می تواند از بقایا و بازمانده های درام های باستانی باشد.چرا که همواره در مراسم و معابد مذهبی در تمامی فرهنگ های باستانی ، ریتم و ضرب نقشی مهم و اساسی ایفا می کرده ؛همانگونه که همچنان در کشور های آسیایی این نکته به قوت خود باقی مانده است.
البته این ساز که اصالت به خاورمیانه بر می گردد اکنون بخش جدایی ناپذیر موسیقی بزمی و رقص در بین فرهنگ های عربی و ترکی می باشد. تفاوت میان تکنیک های نوازندگی و ضربات انگشت در نواختن این ساز است که سبک های عربی و ترکی را از یکدیگر متمایز کرده است.
در اقلیم و فرهنگ ایرانی از این ساز به عنوان تمپو یا ساز تمپوی عربی یاد می شود.کاربرد این ساز معمولا در موسیقی پاپ و ریتمیک بیشتر به گوش می رسد.
تاریخچه استفاده از داربوکا در ایران
در ایران ازداربوکا به عنوان تمپو یا ساز «تمپوی عربی» یاد میشود. کاربرد این ساز معمولا درموسیقی فلکوریک بیشتر است. البته درموسیقی تلفیقی نیز کاربرد دارد. اما نقش اساسی آن در موسیقی نواحی جنوب ایران یا به اصطلاح «بندری» بیشتر محسوس است.
با اینکه شکل ظاهری اش بسیار شبیه تنبک است ولی شیوه نواختن و رنگ صدایش کاملاً متفاوت است. در بنادر و جزایر هرمزگان تمپو همراهی کننده عود، آواز و چند ساز کوبهای دیگر است. در هرمزگان هم تمپوی سفالی و هم تمپوی فلزی متداولاند و رپرتوار گروههایی که تمپو در آنها حضور دارد بیشتر موسیقی عربی و گاه نیز موسیقی بومی هرمزگان است.
واژه تمپو ممکن است یک«نام آوا» و بر گرفته از دو صدای اصلی این ساز یعنی«تم» و «پو» (مانند تم و بک = تمبک) و یا همان تمپو به معنای سرعت و در کاربرد عملی آن، ضرب، باشد. تمپوهای رایج در ایران سفالی و یا فلزیاند. نوع سفالی آن قدمت بیشتری دارد و صدای تمپوی سفالی به علت جنس آن بهتر و پختهتر است.
