آشنایی با ساز قانون
اگر با سازهای ایرانی آشنا باشید، حتما نام این ساز را شنیده اید.قانون یک ساز متعلق به خانوادهٔ قدیمی سیتار (Cythare)می باشد، که در سده‌های میانه تحت عنوان Canon یا miocanon به اروپا برده شد.برای آشنایی با ساز قانون ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام را بخوانید.
ساز ذوزنقه ای
این ساز دارای یک جعبهٔ چوبی به شکل ذوزنقه‌است که به وسیلهٔ دو انگشت سبابه و دو مضراب (که میان حلقه‌ای که به انگشت کرده‌اند و خود انگشت قرار می‌گیرند) نواخته می‌شود.
قانون از سازهایی است که از کهن در موسیقی ایرانی به کار می‌رفته و توانایی بیان گوشه‌های موسیقی ایرانی را دارد ریشه این ساز ایرانی است که پس از اسلام به موسیقی عرب نیز راه یافت.
این ساز تا دوره صفویه همچنان درایران رایج بود. ولی بعد از افول امپراطوری صفوی و اشغال ایران توسط افغان ها، بسیاری از جلوه های هنری از جمله ساز قانون به فراموشی سپرده شد.
قدیمی ترین سند مربوط به آن در کتاب موسیقی الکبیر فارابی است. این دانشمند و موسیقیدان سرشناس جهان اسلام در قرن چهارم هجری (دهم میلادی) با بررسی عمیق سازهای متداول زمان خود، اسناد ارزشمندی را به یادگار گذاشت.
تاریخچه ساز قانون
برخی اختراع این ساز را به افلاطون نسبت می‌دهند و عده‌ای بر این باورند که مخترع این ساز فارابی است و برخی دیگر می‌گویند منشأ آن خراسان بوده و در قرن سیزدهم (میلادی) در موصل پیدا شده، هر چند هیچ‌یک از این نظردهندگان دلیلی بر ادعای خود ندارند ولی واقعیت این است که در فرهنگ کلاسیک شرق، ردی از سازهای خانوادهٔ سیتار پیدا نشده و سرچشمهٔ قانون نیز، مانند سرچشمهٔ بسیاری از سازهای دیگر، تاریک مانده‌است.
دسته بندی قانون
از لحاظ دسته‌بندی سازها قانون جزء سازهای زهی مضرابی از آلات (ذرات الاوتار مطلق است و تعداد سیم‌های آن در مجموع، از ۶۳ تا ۸۴ متغیر، است. سیمها از رودهٔ گوسفند یا نوعی نایلون ساخته شده، که به دور گوشیهایی که وضع ستونی دارند، پیچیده می‌شوند.
ساختار
این ساز به شکل ذوزنقه قائمه الزاویه که ضلع بزرگتر ذوزنقه در سمت نوازنده و ضلع کوچکتر در بالا قرار می گیرد. تعداد زیادی سیم نایلونی و فلزی به دو سوی جعبه وصل می شوند و در مسیر خود از روی خرک چوبی که بر قطعه کوچکی از پوست حیوان تکیه دارد، عبور می کنند.
لرزش های سیم به خرک منتقل می شود و در نتیجه پوست به لرزه در می آید. بر روی صفحه ساز، سوراخ های بزرگی به نام گل وجود دارد که در کیفیت صدای قانون نقش زیادی دارند.
۲۶ صدای قانون هر کدام توسط ۳ سیم کوک می شوند. سیم های قانون را به وسیله انگشتانه های مخصوصی که در انگشت های اشاره هر دو دست قرار می گیرد می نوازند. صدای قانون هم به تنهایی وهم در ارکستر بسیار مطلوب و شنیدنی است.
اجزای تشکیل دهندهٔ
۱ – جعبه ذوذنقه شکل از چوب
۲ – پرده گردان: کلیدهای کوچک و متحرک که در سمت چپ ساز بعد از شیطانک نصب شده و باعث تغییر صدا می‌شود.
۳ – شیطانک
۴ – محل گرهِ سیمها
۵ – سیمها (هر سه سیم با یکدیگر همصدا کوک می‌شوند).
۶ – گوشی
۷ – خرک
۸ – پایهٔ خرک
۹ – شبکه‌های صوتی
۱۰ – صفحهٔ رو
۱۱ – صفحهٔ زیر
۱۲- ضلع کوچک
۱۳ – ضلع بزرگ
۱۴ – پوست
۱۵ – حلقه‌های مضراب
۱۶ – مضراب
