آشنایی با ساز قیچک یا غژک
آیا تا به حال نام این ساز را شنیده اید؟در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام قصد داریم شما را با ساز قیچک یا غژک آشنا کنیم.اگر به ساز های ایرانی علاقه دارید،این مطلب را از دست ندهید.
قیچک یا غژک
ساز قیچک یا غژک، سازی زهی آرشه‌ای است که در ساخت آن از چوب، پوست و فلز استفاده می‌شود.ساز قیچک توانایی اجرای تکنوازی و گروه نوازی را دارد.
قِـیچَک یا غیژک یکی از سازهای زهی در موسیقی ایرانی است که مانند کمانچه با آرشه نواخته می‌شود. ساز قیچک دارای قدمت بسیار زیادی است و در موسیقی نواحی ایران کاربرد فراوانی داشته و دارد.
این ساز از نظر نوازندگی شبیه به ویولن‌سل است و حتی در نوع بزرگ‌تر آن که به قیچک بم معروف است، از آرشهٔ ویولن‌سل استفاده می‌شود.
ساز قیچک اساساً محلی است و بیشترین رواج را در نواحی جنوب شرقی ایران و خصوصاً استان سیستان و بلوچستان ؛ مرکزی ؛ کرمان و هرمزگان دارد .
در سال‌های اخیر این ساز در شهرهای دیگر نیز استفاده می‌شود. در آن نواحی طبق عقیده و سنت اهالی، برای معالجه امراض به‌کار می‌رود.
انواع ساز قیچک
۱ – قیچک معمولی
۲- قیچک محلی
۳ – قیچک آلتو و قیچک باس که برای تامین صدای بم در گروه نوازی‌های سازهای ملی ساخته و استفاده می‌شوند.
اجزای تشکیل دهنده‌ی قیچک
ساز قیچک در انواع قیچک معمولی، قیچک محلی و قیچک آلتو و قیچک باس (که برای تامین صدای بم در گروه نوازی‌های سازهای ملی ساخته و استفاده می‌شوند)، وجود دارد اما به طور کلی موارد زیر اجزای تشکیل دهنده همه آنها را تشکیل می‌دهند.
کاسه‌ی طنینی
بدنه‌ی اصلی قیچک از چوب گردو، توت یا چوب‌های محکم دیگر به صورت یک تکه ساخته می‌شود. کاسه‌ی طنینی حجیم است و دارای دو فرو رفتگی بزرگ در طرفین است که آن را به دو قسمت بزرگ و کوچک تقسیم می‌کند.
قسمت کوچک در پایین ساز است و روی آن پوست می‌کشند و خرک را روی پوست نصب می‌کنند. دهانه‌ی بزرگ‌تر باز و بدون پوست است و دسته تا روی آن ادامه دارد.
پوست
پوست قیچک از پوست گوسفند یا آهو است.
دسته
جنس دسته از همان چوب بدنه است که به صورت یک تکه با بدنه تراشیده می‌شود.
سرپنجه
یک جعبه‌ی کوچک و تو خالی از جنس چوب است که در ابتدای دسته است و چهار گوشی دو به دو در طرفین آن قرار دارد. در انتهای سرپنجه تاج قیچک با یک خمیدگی روبه عقب قرار گرفته است.
گوشی‌ها
این ساز به تعداد سیم‌هایش دارای چهار گوشی از جنس چوب است که به صورت میخ‌های سر پهن در طرفین گوشی دو به دو قرار گرفته‌اند.
شیطانک
شیطانک یک قطعه چوب باریک و کم ارتفاع و به اندازه‌ی عرض دسته است که بین سر پنجه و دسته قرار دارد و دارای شیار‌های کم عمق برای عبور سیم‌ها است.
خرک
خرک قیچک از جنس چوب و گاه استخوان است. دارای ارتفاع تقریبی دو سانتی متر است که با دو پایه‌ی کوچک خود روی پوست کاسه‌ی کوچک‌تر قرار گرفته و سیم‌ها از روی شیار‌های آن عبور می‌کنند و به سیم گیر می‌رسند.
سیم گیر
در انتهای بدنه‌ی کاسه قطعه‌ای کوچک از جنس چوب یا فلز نصب شده و یک سر گره دار سیم به آن بسته می‌شود.
تعداد و جنس سیم‌ها
ساز قیچک دارای چهار عدد سیم از جنس فلز است که چهارمین سیم آن ضخیم‌تر و دارای روکش است. طول سیم‌ها در قیچک معمولی از سیم گیر تا شیطانک حدود ۳۳ سامتی متر است.
وسعت صوتی
وسعت صدای ساز قیچک معمولی حدود دو اکتاو و نیم است .
