موسیقی را می توان از زوایای مختلفی مورد بررسی و شناخت قرار داد.یکی از این زوایا به الگو و توصیف قطعه موسیقی می پردازد و به طور دقیق تر فرم موسیقی را بیان می کند.اما فرم در موسیقی به چه معناست؟ در ادامه این مطلب از وبلاگ اموزشگاه موسیقی الهام بخوانید.
فرم در موسیقی به چه معناست؟
در تئوری موسیقی فرم به ساختار یک قطعهٔ موسیقی اشاره دارد. واژهٔ «فرم» به معنی قالب یا شکل است. فرم در یک قطعه موسیقی سعی میکند که آن قطعه را با شکستن به اجزایی توصیف کند.
فرم در موسیقی در برابر محتوا قرار میگیرد و هر قطعه موسیقایی دارای الگویی است که محتوای کار را در درون آن جای میدهد. هر فرم موسیقی، مجموعهای از اجزا است که در نسبت با کلیت اثر با هم پیوند دارند. در طول دورههای مختلف موسیقی کلاسیک غربی، فرمهای متنوعی بروز کرده است.
مفهوم شکل و هیئت ظاهری یک کار
به عبارتی دیگر هر کار هنری دارای طرح ، قالب ، یا الگویی است که هنرمند محتوای کار خویش را در درون آن جای میدهد . در واقع فرم ( به مفهوم شکل و هیئت ظاهری یک کار ) در برابر محتوا ( یعنی موادی که درون شکل ، با نظمی ویژه چیده شده ) قرار میگیرد .
هر کار هنری مجموعه ای است از تکه خرده ها ، که هر یک نسبت به دیگری ، و نیز هر یک نسبت به کل کار ، پیوندی ویژه دارد .
هر گاه از فرم در موسیقی صحبت میشود بسته به آنکه منظور بحث فرم در موسیقی باشد ، معنی های کم و بیش متفاوتی از آن بر می آید . در بررسی بحث فرم باید گفت که موسیقی مجموعه ای از صداهای بر روی هم تلمبار شده نیست بلکه از عاملهای منظم و هدفداری متشکل است که در مجموع روابطی دقیق و ظریف و گاه پنهانی ، با هم دارند و به یاری یکدیگر هدف ویژه ای را دنبال میکنند ، یعنی هر یک سهمی در نزدیک کردن موسیقی در هدف آهنگساز بر عهده میگیرند .
در این مفهوم فرم با خود موسیقی چنان عجین شده و جدا ناشدنی است که حقیقتا نمیتوان یکی را بدون حضور دیگری باز شناخت . حتی در یک جمله ساده موسیقی عوامل ریتم ، الگوی ریتم ، فاصله ها ، روابط زیر و بمی صداها ، بافت ، و در یک کلام فرم ، همه با هم قابل احساس اند .
فرم به طور عام در هنرها با دو معنای متفاوت کاربرد دارد:
۱ – قالب پذیرفته شده برای بیان مثلاً: غزل در شعر پارسی و یا سونات در موسیقی اروپایی
۲ – کیفیتهای ساختاری موجود در یک اثر هنری مثلاً: تناسب هماهنگبخشهای مختلف و ترتیب اجزای آنها به منظور ایجاد کشش و اوج
فرم را که میتوان همان قالب نام نهاد در تمامی شاخههای هنر مفهومی تقریباً یکسان و مشابه دارد. چهارچوبی که هنرمند در آن اثرش را خلق میکند فرم آن اثر میگویند.
همانطور که در بالا اشاره شد فرم در موسیقی دقیقاً به دو معنا شناخته شده است و گاه به معنای عام بهکار میرود. اما فرم در نگاه خاص موسیقی به سه مقوله ویژه میپردازد. این سه عنصر را میتوان در دیگر هنرها هم نیز بسط داد.
آن سه عنصر به قرار ذیل هستند:
۱- تکرار
۲- تنوع
۳- وحدت
این سه عنصر مهم تکمیلکننده یکدیگر هستند و هرکدامشان جایگاه ویژهای در یک اثر موسیقی دارند.
