ساز چگور، چوگور، چغور یا قوپوز یکی از سازهای زهی زخمه‌ای است که در استان آذربایجان قدمت فراوانی دارد و اغلب توسط عاشیق‌های آذری زبان نواخته می‌شود. این ساز به چندین ساز دیگر از جمله باغلاما، دو تار و تنبور شباهت دارد؛ اما دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی هم هست که آن را از تمامی سازهای مشابه مجزا می‌کند. در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، تمام ویژگی‌های چگور را بیان می‌کنیم.
ساختار ساز چگور
ساختار ساز چگور در نواحی مختلف از جمله ساوه، قزوین، همدان، ایل قشقایی و آذربایجان تفاوت‌هایی دارد؛ اما ساختمان کلی ساز یکسان است. این ساز کاسه نیمه‌گلابی‌شکل، حجیم، ترکه‌ای و چندتکه دارد که از کاسه سه‌تار بزرگ‌تر است.
عدد ۹ در ساز عاشیقی اهمیت خاصی دارد؛ به همین دلیل در ساختار چگور می‌توانیم به وضوح عدد ۹ را ببینیم. این ساز در شکل سنتی خود از ۹ ترکه، ۹ سیم و ۹ دستان تشکیل می‌شود. امروزه تعداد تعداد ترکه‌ها و دستان‌ها به ۱۱ الی ۱۳ عدد و تعداد سیم‌ها به ۷ الی ۸ عدد تغییر پیدا کرده است.
کاسه و صفحه بالایی چگور از چوب درخت توت و دسته از چوب درخت زردآلو ساخته می‌شود. شیطانک نیز استخوانی و معمولا از جنس استخوان گاو است. دستان امروزه اغلب از پلاستیک ساخته می‌شود و گوشی‌ها و وترها نیز از چوب درخت گردو و شمشاد ساخته شده‌اند.
نحوه نواختن ساز چگور
ساز چگور ۱۱ الی ۱۳ پرده اصلی یا نیم‌پرده دارد؛ البته پرده اول آن کرن یا ربع‌پرده است. برای نواختن قطعه‌های ترکی، استفاده از پرده‌های اول، سوم، پنجم، هفتم، هشتم و دهم رایج است. برای نواختن برخی از مقام‌ها نیز با انگشت شست بر ۶ سیم بالا (سیم‌های واخوان) پرده‌گیری می‌کنند. عاشیق‌ها (نوازندگاه آذربایجان) و اوزان‌ها (نوازندگان ترکیه) هم در نواختن سیم‌های چهارم به بعد از تسلط بیشتری برخوردار هستند. ضرب‌هایی که با این ساز نواخته می‌شوند نیز تاخت‌های اسب را یادآوری می‌کنند. بعضی از نوازندگان چگور مخصوصا عاشیق‌های همدان، هنگام نوازندگی داستان هم نقل می‌کنند؛ البته این کار بیشتر در مراسم عروسی انجام می‌شود.
