ساز کرب که با نام‌های کارب، سَنج، جغجغه و سنگ هم شناخته می‌شود، سازی کوبه‌ای است که اغلب در مراسم عزاداری نواخته می‌شود. در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام قصد داریم این ساز را به طور کامل معرفی کنیم.
ساختار ساز کرب
ساز کرب جزو گروه سازهای ایدیوفون است؛ یعنی صدای آن از طریق لرزش ماد تشکیل‌دهنده خود ساز ایجاد می‌شود. این ساز از دو قطعه چوبی محکم ساخته شده است که از جنس درخت گردو و زردآلو هستند. این قطعه‌های چوبی که به شکل یک کاسه توپر یا گلدان ساخته شده‌اند، یک سمت چوبی و یک سمت محدب دارند. معمولا در سمت محدب ساز یک بند چربی هم وجود دارد تا نوازنده بتواند راحت‌تر ساز را در دستش بگیرد. بعد از این که نوازنده این دو قطعه چوبی را به خوبی در مشت‌هایش قرار داد، هماهنگ با ریتم آن‌ها را به یکدیگر می‌کوبد.
تاریخچه
ساز کرب در نواحی مثل لاهیجان، آران، ابیانه، شهرضا، سبزوار و استهبان رواج دارد. در گذشته برای ساخت آن به جای چوب، از سنگ استفاده می‌کردند؛ اما نسخه سنگی آن هنگام نواختن می‌شکست و باعث آسیب نوازنده و اطرافیان می‌شد؛ به همین دلیل به مرور چوب جایگزین سنگ شد. کرب نام یکی از درخت‌های مازندران است که مردم در گذشته از چوب آن برای ساخت این ساز استفاده می‌کردند. با گذشت زمان این درخت کم‌یاب شد و امروزه ساز کرب از چوب درخت گردو و زردآلو ساخته می‌شود؛ اما نام کرب روی آن ماندگار شد.
کاربرد
ساز کرب اغلب به صورت گروهی نواخته می‌شود و هیچ ساز دیگری همراه آن نواخته نمی‌شود. فقط یک خواننده در کنار نوازندگان می‌خواند و گروه کرب‌نوازان نیز اشعار را همراه با خواننده تکرار می‌کنند. این ساز به طور ویژه در ایام عزاداری و محرم کاربرد دارد؛ حتی یک مراسم مخصوص به نام کرب‌زنی وجود دارد که اغلب دهه نخست محرم در استان‌های شمالی ایران برگزار می‌شود. این مراسم در در شهرستان بابل و در منطقه بندپی، در روستاهای کوهپایه سرا، قلعه، ابوالحسن کلا و اطاقسرا رواج دارد.
