نت شاهد چیست ؟

در موسیقی ایرانی نت شاهد نتی است که در گردش ملودی بیشتر از دیگر صداها به گوش می‌رسد. این نت در مرکز ملودی واقع می‌شود و به عبارتی ملودی بر محور آن بسط و گسترش می‌یابد.در ادامه این مطلب ازوبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام بیشتر بخوانید.

نت شاهد چیست

نت شاهد مفهومی است که در موسیقی دستگاه تعریف می شود. پیش از انتقال مقام به دستگاه   ، اصطلاح «نت شاهد» به کار برده نمی شد. با این حال در موسیقی مقامی نیز گاه یک نت نقشی مشابه نت شاهد داشت.

به طورخاص، مجموعه هایی از سه نت یا بیشتر تعریف می شد که «جمع» نام می گرفتند و در هر یک از این «جموع»، یک نت بیشتر مورد تمرکز بود و سیر ملودی حول آن صورت می گرفت؛ به این نت «نغمه مفروضه» گفته می شد که احتمال داده شده شبیه به نت شاهد در تعریف امروزی آن بوده باشد.

نت شاهد در موسیقی ایرانی

در موسیقی ایرانی هشت نت در کنار هم تشکیل یک مقام را می‌دهند، نت هشتم تکرار نت اول در یک اُکتاو بالاتر است که فرکانس آن نیز دو برابر نت اول در این گام است. از این هشت نت و صوت، برخی مهم هستند که از آن‌ها فراوان در نغمات و ملودی‌ها استفاده می‌کنیم.یکی از این نت‌ها، نت شاهد است.

نت شاهد به نحوی که از نام آن مشخص است، شاهد ملودی و نغمه است یعنی محوریت نغمه و ملودی با این نت است. برای مثال در گوشه حسینی، درجه پنجم بیات، محوریت دارد، یعنی این نغمه بیشتر حول این درجه و نت می‌چرخد و بیشتر آن را می‌شنویم.

نت شاهد؛ نتی است که در هر دستگاه یا آواز بیشترین کاربرد را داشته و در تداعی کردن حال و هوای آن دستگاه یا آواز هم سهم بیشتری دارد. اغلب گوشه ها معمولا با نت شاهد شروع و تمام می شوند.

در موسیقی غربی به این نت شاهد درجه اول گام می گویند. نوازنده خوب کسی است که این نت را در هر دستگاه یا آواز به خوبی بشناسد و به موقع از آن استفاده کند.

نت های اطراف نت شاهد

نت‌هایی که در اطراف نت شاهد قرار دارند به نت شاهد تمایل دارند و با نزدیک‌تر شدن به نت شاهد، این میل به نتِ شاهد بیشتر می‌شود. به اصطلاح می‌توان گفت نت شاهد نت‌های اطرافش را به خودش جذب می‌کند.

همچنین، نت شاهد گوشه‌های مختلف یک دستگاه با هم فرق دارد در حالی که گام آن‌ها می‌تواند مشترک باشد. درردیف موسیقی ایرانی   معمولاً گوشه‌ها به ترتیب نت شاهدشان (از بم به زیر) مرتب می‌شوند. مثلاً در دستگاه ماهور، درآمد روی نت پایه متمرکز است.

سپس نت شاهد به درجهٔ دوم می‌رود و گوشه‌های مختلفی حول آن شکل می‌گیرد. بعد نت شاهد به درجهٔ سوم می‌رود که حالت ناپایداری دارد اما بعد به درجهٔ چهارم می‌رود و گوشهٔ  حصار شکل می‌گیرد. این روند در درجات بعدی نیز ادامه دارد.