همانطور که در مطالب پیشین گفته شد، تحریر بخش مهمی از آواز ایرانی را شامل می شود که اجرای آن توانایی خاص خود را می طلبد. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با نحوه اجرای تحریر در آواز بیشتر آشنا شوید.
جایگاه تحریر در آواز
ارتباط عمیقی بین تحریر و اشعار عارفانه‌ای همچون حافظ، مولانا و سعدی وجود دارد. در واقع شاخص اصلی آواز‌های فاخری که توسط استادان موسیقی سنتی اجرا شده، ارتباط بسیار خوبی است که بین شعر و آواز و تحریر برقرار شده است. با این دسته‌بندی می‌توان دریافت که اصولاً استادان موسیقی تحریر را در بخشی از شعر قرار‌می‌دادند که با آن همخوانی داشته باشد.
احساس غم، شادی، حسرت، عشق، اعتراض، فغان و… مایه اصلی اشعار کلاسیک ایران است. شاعر بیانات احساسی خود را در زیباترین نوع خود می‌گوید. در اوج نوع این اشعار که حافظ در رأس آن قرار دارد، غزل‌ها به‌صورت یک سناریو یک مسیر را دنبال می‌کنند.
اوج و فرود دارند. حال اگر خواننده و آهنگساز به فهم بالایی از درک موسیقی و ادبیات رسیده باشند، می‌دانند که نقطه عطف یک غزل یا یک قطعه را باید با تحریر پر‌کنند. حالت‌های حسی همچون غم و حسرت در قسمتی از یک شعر بهترین مکان و زمان برای ارائه یک تحریر زیباست.
اجرای تحریر چگونه باید باشد؟
در اجرای تحریر، خواننده باید توجه کند که معنای شعر را تغییر ندهد و فهم و درک کلام را مختل نکند. به همین دلیل، تحریر فقط روی کلماتی اجرا می‌شود که بتوان آن‌ها را به روشنی ادا کرد، و از اجرای تحریر روی هجاهای میانی کلمات پرهیز می‌شود. تحریر معمولاً روز هجاهای طولانی و نت‌های دارای کشش طولانی‌تر انجام می‌شود و ترجیحاً در پایان هر مصراع از شعر به کار گرفته می‌شود.
به عقیدهٔ داریوش صفوت، این که خوانندهٔ آواز، تا حد مطلوبی با ساز تنبک آشنا باشد می‌تواند به کیفیت تحریرهای او کمک کند چون همراهی ساز و آواز را بهتر می‌تواند رعایت کند.
تأکید در تحریف به دو شکل صورت می‌پذیرد:
یکی با قرار دادن تحریر روی ضرب قوی (مثل ضرب اول میزان موسیقی)، و دوم با قرار دادن هجای مؤکد روی بلندترین (زیرترین) نت
به‌طور مثال اگر نمونه‌ای از آثار فاخر استاد شجریان را مورد‌بررسی قرار دهیم این موضوع عیان می‌شود. از آنجا که استاد شجریان به‌عنوان هنرمندی جمیع‌الوجوه به تمامی مؤلفه‌های هنری لازم برای خلق یک اثر اشراف کامل دارد، بررسی آثار او به این بحث کمک می‌کند.
آلبوم «نوا و مرکب‌خوانی» استاد شجریان بارها و بارها توسط کارشناسان و استادان موسیقی مورد تحلیل محتوایی و زیبایی‌شناسانه قرار‌گرفته‌است اما اگر فقط بررسی موردی بر تحریرهایی که استاد در این آلبوم زده‌اند انجام دهیم، به الگویی مناسب برای درک این مبحث نایل‌می‌آییم.
