در طول تاریخ بین کمانچه و ویولن، همواره یک مقایسه وجود داشته است؛ حتی در بدو ورود ویولن به ایران، آن را «کمانچه فرنگی» می‌خواندند! این دو ساز هر دو زهی و آرشه‌ای هستند و شباهت‌های دیگری نیز به هم دارند؛ اما تفاوت‌هایشان نیز زیاد است و هر کدام هویت مستقل خودشان را دارند. در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، به بیان تفاوت کمانچه و ویولن می‌پردازیم. بعد از مطالعه این مطب می‌توانید به شناخت خوبی از این دو ساز برسید.
تفاوت کمانچه و ویولن چیست؟
۱. ملیت و تاریخچه
کمانچه یک ساز اصیل ایرانی است که از زمان صفویه و قاجاریه، جزو سازهای اصلی موسیقی سنتی ایرانی به شمار می‌رفت. این ساز حتی توسط سازمان میراث فرهنگی ایران، در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. در نقطه مقابل ویولن یک ساز کاملا غربی است. تاریخچه این ساز به قرن ۹ در اروپا برمی‌گردد و از قرن ۱۶ میلادی در اروپا تکامل یافته است. یکی از اولین سازندگان ویولن، فردی ایتالیایی به نام گاسپارو برتولتی بود.
۲. نحوه نواختن
مهم‌ترین تفاوت کمانچه و ویولن، نحوه نواختن‌شان است. نوازنده کمانچه در حالت نشسته، پایه ساز را روی زمین، صندلی یا زانویش قرار می‌دهد. سپس ساز را با حالت عمودی و با دست چپ نگه میدارد. آرشه نیز توسط دست راستش روی ساز کشیده می‌شود. هنگام نواختن کمانچه، نوازنده به انگشت‌گذاری روی سیم‌ها دید کامل ندارد؛ بنابراین زمانی که بخواهد سیم را عوض کند، ساز را می‌چرخاند. نوازنده ویولن با چنین مشکلی رو به رو نیست؛ زیرا ساز را ثابت روی شانه چپش قرار می‌دهد و با دست راست آرشه می‌کشد و مستقیم سیم‌ها را می‌بیند. به علاوه برای نواختن ویولن نوازنده لزوما نشسته نیست و می‌تواند بایستد.
۳. اندازه
بزرگ‌‌ترین سایز ویولن که سایز ۴\۴ است و برای یک فرد بالغ استفاده می‌شود، حدودا ۳۵ سانتی‌متر است؛ اما طول ساز کمانچه از پایه تا سر قبه به ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد.
۴. پوست
کمانچه یک کاسه توخالی و کروی دارد که روی آن پوستی کشیده شده است. این پوست همان عاملی است که صدای ساز کمانچه را شرقی می‌کند و در بسیاری از سازهای ایرانی دیگر مثل تار هم وجود دارد. در ساختار ویولن این پوست موجود نیست.
۵. خرک
جایگاه خرک، چندمین تفاوت کمانچه و ویولن است. خرک کمانچه روی پوست ساز قرار دارد؛ به همین دلیل صدای این ساز نسبتا خفه و کهنه شنیده می‌شود. بالعکس خرک ویولن روی چوب قرار می‌گیرد؛ بنابراین صدای این ساز شفاف و رسا است.
۶. تعداد سیم‌ها
ویولن دارای چهار سیم است؛ اما کمانچه در گذشته تنها سه سیم داشت. پس از ورود ویولن به ایران، کمانچه نیز به تقلید از ویولن دارای چهار سیم شد.
۷. آرشه
تفاوت کمانچه و ویولن در جنس آرشه نیست؛ زیرا آرشه هر دو ساز از موی اسب ساخته شده است. تفاوت این دو ساز، نحوه شل و سفت کردن موهای آرشه است. آرشه ویولن در انتهای خود یک پیچ دارد که نوازنده با کمک آن موها را شل و سفت می‌کند. آرشه کمانچه دارای پیچ نیست و نوازنده باید با دستان خودش موهای آشه را تنظیم کند.
