ویولن آلتو یا همان ساز ویولا یکی از سازهای زهی و آرشه ای از خانواده ویولن می باشد .طرز نواختن ویولا درست همانند ویولن است اما ویولا کمی بزرگتر از ویولن است و صدای بم تر و عمیق‌تری دارد. بنابراین زه های آن سنگین تر ضخیم تر هستند و آرشه آن نیز سنگین تر است.در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با این ساز بیشتر آشنا شوید.
آشنایی کامل با ساز ویولا
ویولا سازی است که در ساختمان آن زه (سیم) بکار رفته است و با آرشه ( کمان ) نواخته میشود سازهای خانواده ویلن به ترتیب از زیر به بم عبارتند از
- ویلن
- ویولا
- ویلنسل
- کنترباس
تمام سازهای این خانواده دارای چهار سیم میباشند و همچنین تمام این خانواده از نظر ظاهری شبیه به هم بوده و تفاوت آنها در اندازه ی هرساز است.
مانند ویلن این ساز فاقد پرده بندی میباشد.این ساز به طور معمول با آرشه نواخته میشوند ولی در مواردی سیم های ساز را با دست به صدا در می آورند.
در تمام سازهای این خانواده (ویلن، ویلن سل، کنترباس) وسیله ای برای تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی ساز به کار میرود که سوردین نام دارد . سوردین برای سازها ی زهی ـ
آرشه ای یک شانه با سه چنگال است که در بالای خرک قرار میگیرد.
اندازه ساز
طول این ساز بین ۳۹۰ تا ۴۶۰ میلی متر است، ویولا حدود ۵ سانتی متر بیشتر از ویلن میباشد و به همین سبب وسعت صوتی آن بم تر است.آلتو از کلمه ی یونانی آلتوس به معنای بلند گرفته شده است.
کوک سیم های آلتو به ترتیب از زیر به بم عبارتند از: لا سیم اول ، ر سیم دوم ، سل سیم سوم و دو سیم چهارم.
سیم های ویولا نسبت به سیم های ویلن یک فاصله پنجم درست، بم تر کوک میشوند.
نت این ساز را با کلید دو خط سوم مینویسند.
ویولن و ویولا
ویولن و ویولا هر دو از خانواده سازهای زهی هستند. این دو ساز شباهت بسیار زیادی به یکدیگر دارند و به یک‌شکل نواخته میشوند. زیر چانه قرارگرفته و نوازنده با استفاده از
آرشه یا کمان آن را می‌نوازد.
اولین سازنده پرآوازه ساز ویولن شخصی به نام آندره آماتی بود که در اوایل قرن شانزدهم ساخت این ساز را شروع کرد. اولین نسخه‌های ویولن برای کپی صدای آوازهای
سوپرانو و آلتو در اپرا استفاده می‌شد.
به‌مرور زمان و کسب تجربه‌های جدیدتر کم‌کم به شکل امروزی که شاهد آن هستیم تبدیل شد.
درحالی‌که دو ساز ویولن و ویولا یکسان به نظر می‌رسند ولی درواقع تفاوت ویولن و ویولا نیز مشهود و قابل بررسی است و همین تفاوت ها است که سبب میشود آنها با صداهایی به همان اندازه پرقدرت و منحصربه‌فرد از یکدیگر متمایز شوند.
ساز ویولن و ویولا را می‌توان به‌عنوان دو ساز پسرعمو در نظر گرفت که از یک خانواده و ریشه هستند اما درعین‌حال تفاوت‌هایی نیز دارند.
تاریخچه ساز ویولا
ویولون،ویولا،ویولونسل و کنترباس (که گاه به اختصار باس نیز نامیده می شود) گروه سازهای زهی ارکستر سنفونیک را تشکیل می دهد.
رنگ صوتی این سازها مانند اندازه و وسعت صوتی آن ها با یکدیگر تفاوت دارد؛ویولون،کوچک ترین ساز این گروه و دارای زیرترین گستره ی صوتی در این خانواده است؛کنترباس
برزگ ترین ساز این گروه است بم ترین گستره ی صوتی را دارد.
درموسیقی سنفونیک، زهی ها به طور معمول با آرشه، چوبی اندک خمیده که رشته های موی اسب در طول آن محکم کشیده شده ، نواخته می شوند.
زهی های ارکستر سنفونیک با زخمه زدن بر سیم ها نیز نواخته می شوند.زهی ها در میان تمام گروه های سازی،دارای بیشترین تنوع صوتی و پهناورترین گستره ی بیانی هستند.
رنگ های صوتی آن ها گوناگون، وسعت های صوتی شان برزگ و توانایی های دینامیکی آن ها بسیار فراوان است.
نوازندگان زهی می توانند صداهایی درخشان و چالاک یا کند آهنگ و لرزان ایجاد کنند؛ آن ها قادرند به ظرافت و لطافت یک آواز خوان، صداها را مهارکنند.
نقش ساز های زهی در آثار ارکستری بیش ازهرگروه دیگری از سازها است. نوای سازهای چهارگانه ی زهی ، حتی با وجود رنگ های صوتی متفاوت، به زیبایی در هم می آمیزد.
تفاوت ویولن و ویولا
برای بررسی تفاوت ویولن و ویولا ابتدا باید به تاریخچه این سازها برگردیم، سازهای اصلی و اورجینال در قرن پانزدهم ویولا داگامبا نامیده می‌شدند که شباهت زیادی به ویولن
سل های امروزی و مدرن داشتند زیرا باید بین دو پا نگاه داشته می‌شدند.
پس از گذشت زمان این سازها به‌گونه‌ای شکل گرفتند که بشود آنها را با دست نگاه داشت و قسمتی از آن زیر چانه قرار بگیرند.
این ساز ویولن دابراچو نامیده می‌شد که همانند ویولن‌های امروزی بود و برای لاین های بالاتر ملودی در موسیقی استفاده می‌شد.
هنگامی‌که این سازها توانایی نگاه‌داشتن با چانه و دست را پیدا کردند به ویولا و ویولن امروزی بدل شدند.
اول ویولا بعد ویولن
این‌گونه به نظر می‌رسد ابتدا ویولا وجود داشت، سپس به‌منظور رفع نیاز به صدای بالاتر و انفرادی‌تر ویولن پا به عرصه دنیای ساز و موسیقی گذاشت.
تفاوت ویولن و ویولا علاوه بر تقدم و تأخر آنها در جنبه‌های دیگری نیز وجود دارد.
از نظر ساختمانی و طرز گرفتن عینا شبیه به ویولن و فقط حدود چند سانتی متر از ان بزرگتر است .
بدنه ویولن، ویولا، ویولنسل، از سطح کمی منحنی (پشت ماهی) و یک نوار چوبی که این دو سطح را به هم می‌پیوندد، تشکیل شده، لبه‌های انتهایی بالا و پائین هر دو سطح،
دایره‌ای شکل شده و در قسمت وسط فرورفتگی یافته‌اند.
روی سطح رویی نزدیک این فرورفتگی در وسط، شکافی به شکل «f » بریده شده است که به طور قرینه در دو جانب « خرک » ساز قرار گرفته‌اند.
سیم:
مورد بعدی در تفاوت ویولن و ویولا سیم‌های آن است. هر دو ساز از چهار سیم تشکیل‌شده‌اند که البته تعداد سیم‌ها در ویولن‌های برقی گاهی تا شش سیم هم می‌رسد.
سیم‌های هر دو ساز را با استفاده از یک تیونر خوب به‌راحتی می‌توان تنظیم و روی نت‌های موردنظر کوک کرد.
چهار سیم ویولا مانند ویولن با فاصلهٔ پنجم درست با هم کوک میشوند.
زیرترین سیم نت لا با بسامد ۴۴۰ هرتز است که به فاصلهٔ ششم بزرگ بالای نت دوی وسط پیانو است.
اینکه ویولا در دامنه و رنج پایین‌تری از ویولن نواخته میشود دقیقاً همان چیزی است که نظر طرفداران و نوازندگان این ساز را به خود جلب می‌کند.
ازآنجایی‌که سیم‌های ویولا نسبت به ویولن ضخیم‌تر هستند نیاز به قدرت بیشتر در هنگام استفاده از آرشه دارند.
کوک :
کوک سیم‌های این ساز به ترتیب از زیر به بم عبارت است از: لا (سیم اول) ر (سیم دوم) سل (سیم سوم) دو (سیم چهارم) نقش تکنواز در این ساز کمی کمتر از این نقش در
ویولن است در عوض ویولن التو یکی از اعضای مهم همنواز های کوچک و همنواز بزرگ (سنفونیک و نظایر ان) است.
کلید( Clef ) :
دیگر تفاوت ویولن و ویولا کلید( Clef ) است که در هریک از این سازها نواخته میشود.
ویولا سازی است که دارای رنج متوسط صدای آلتو است و تنها ساز زهی است که از
Alto Clef برای نشانه‌گذاری استفاده می‌کند.
خط میانی نماد Clef نت سی است و به همین دلیل آن را C Clef یا Alto Clef می‌نامند. هنگامی‌که نوازنده بداند نت سی کجاست به‌راحتی می‌تواند نت‌های بالایی و پایینی را
تشخیص دهد.
ویولن در Treble Clef نواخته میشود که بالاترین رنج در سازهای زهی این خانواده است.
ویولن با صدای سوپرانو در بیشتر ارکسترها و گروه‌ها شناخته میشود. همچون
C Clef اگر به نت میانه دایره پایینی روی Treble Clef توجه کنید، نت G را خواهید دید بنابراین Treble Clef بانام G Clef شناخته میشود.
از G می‌توان به سمت پایین شمارش کرده و نت C را پیدا کرد و سپس تشخیص هر نتی در بالا یا پایین آن به‌راحتی قابل‌تشخیص است.
گاهی موسیقی ویولا دارای نت‌هایی خواهد بود که در Treble Clef اجرا میشود. بسیاری از ویولنیست ها به‌راحتی می‌توانند در هر دو حالت بنوازند و نت‌ها را بخوانند.
محدوده نت:
ازآنجایی‌که سیم‌ها در هر یک از سازها متفاوت هستند بنابراین دامنه نت‌ها نیز متفاوت خواهد بود. نت‌های ویولا از G یعنی پایین‌ترین تا A و بالاتر به E حرکت می‌کند و در ویولن
از C یعنی پایین‌ترین به B و بالاتر به A حرکت می‌کند. (این به رسیدن انگشتان دست نوازنده به نت و خوب نگاه‌داشتن صدا در همان حالت بستگی دارد )
هر ساز امکان نواختن در ۴ اکتاو را فراهم می‌کند.
تفاوت ویولن و ویولا در زمینه صدا این است که یک ویولا می‌تواند نت‌هایی را که چهار گام پایین‌تر از پایین‌ترین نت ویولن است
را اجرا کند.
این طیف صدا ویولا را دقیقاً سازی بین ویولن و ویولن سل قرار می‌دهد. به همین دلیل است که ویولا بیشتر به‌عنوان یک ساز هارمونیک مورداستفاده قرار میگیرد تا یک ساز
تک و سولو همچون ویولن . ساز ویولن بیشتر به‌عنوان ملودی لاین در ارکستر نواخته میشود.
صدا:
صدای ویولا نسبت به ویولن نرم‌تر و عمیق‌تر است. نت‌های بسیاری وجود دارد که هر دو ساز می‌توانند اجرا کنند(G و D و A) ولی حتی باوجوداین اشتراکات نیز به این دلیل که
ویولا رشته‌های ضخیم‌تری دارد تفاوت صدای این دو ساز کاملاً مشهود است.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد ویولا در ارکستر سمفونیک برای ایجاد عناصر ریتمیک و هارمونیک و ویولن به‌عنوان بخش ملودیک مورداستفاده قرار می‌گیرند.
