چنگ رومی یا لیرا یک ساز باستانی به شمار می آید. این ساز در ابتدا در سومر عراق کنونی مورد استفاده و نواختن قرار می گرفته است و سپس بعدها به سراسر دنیا معرفی شد. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با این ساز قدیمی و خوش صدا بیشتر آشنا شوید.
ساز چنگ رومی
چنگ رومی، دارای داستان های افسانه ای مختلفی است. بسیاری از افسانه ها حکایت از ساخت آن توسط هرمس می دهند که یکی از خدایان در یونان باستان بوده است و در برخی افسانه های دیگر عنوان شده است که این ساز توسط یک چنگ زن معروف به نام اورفئوس به همگان شناخته شده است، چرا که او یکی از اصلی ترین افرادی بوده است که آن را می نواخته است.
در ستاره‌شناسی نیز، صورت فلکی شبیه این ساز را به نام «لیرا» یا «شلیاق» می‌شناسند. ساز لیر از خانواده سازهای زهی زخمه‌ای است. سازهای زهی زخمه‌ای یکی از زیر‌مجموعه‌های سازهای زهی هستند که با حرکت دادن زه یا تار، ساز نواخته می‌شوند.
چرا ساز چنگ رومی محبوب است؟
چنگ رومی به دلایل مختلفی، امروزه به شهرت فراوان رسیده است و در کشورهای مختلفی به عنوان یکی از ساز های مهم شناخته شده و از آن استفاده می شود.
یکی از مهمترین این دلایل که همواره به آن استناد می شود صدای خاص این ساز است که همانطور که اشاره شد به خاطر ساخت و آناتومی ویژه ای که دارد با ساز چنگ عادی و معمولی که توسط همگان بیشتر شناخته شده است و نواخته می شود، تفاوت دارد.
این صدا باعث شده است تا بسیاری از نوازندگان به سراغ آموختن و آموزش این ساز بروند. اگر دست کم یک بار به صدای حاصل از نواختن این نوع چنگ یا همان لیرا به خوبی گوش فرا دهید متوجه می شوید که دقیقا هیچ ساز دیگری مشابه آن وجود ندارد که بتواند این صدا را تولید کند.
علاوه بر این، به دلیل کمیاب بودن همین صدا، گرایش بسیاری از علاقه مندان موسیقی به این ساز افزایش پیدا کرده است.
اجزای سازچنگ رومی ( لیر)
اجزای این ساز عبارتند از:
- یک محفظه تشدید صدا، چیزی که در ساز چنگ (هارپ) وجود ندارد
- دو بازو در کنار محفظه تشدید که توسط یک میله چوبی به هم متصل شده‌اند.
- یک خرک
- سیم‌های موازی با صفحه رویی محفظه تشدید که به میله چوبی بالایی متصل هستند.
تفاوت ساز لیر با ساز چنگ چیست؟
تفاوت اساسی بین ساز لیر با چنگ این است که در چنگ، سیمها مستقیما به بدنه خالی ساز وصل می‌شوند، درحالیکه در ساز لیر، سیمها باید یک پل را رد کنند که لرزش و ارتعاش سیمها را به سمت بدنه ساز هدایت می‌کند. درست مثل آنچه در گیتارهای مدرن شاهد هستیم.
لیر را می‌توان روی پا گذاشت و نواخت و از این نظر به اندازه لپ هارپ (lap harp) امروزی است و کوچکتر از چنگ‌های سلتیک یا چنگ‌های پدال‌دار ارکستری است که باید روی زمین گذاشته شوند.
از نظر تعداد سیم هم این دو ساز با یکدیگر تفاوت دارند. تعداد سیم‌های لیر بسیار کمتر از چنگ است. در اساطیر یونان آمده است که آپولو، در ابتدا یک لیر با ۳ سیم داشت و بعدا هرمس لیر با ۷ سیم را ساخت و به آپولو داد که با نواختن آن تمام خدایان کوه المپ مدهوش شدند.
به نظر می‌رسد که ساز لیر، صورت تحول‌یافته گونه‌ای چنگ باستانی باشد. برخی محققان معتقدند که انگیزش ساخت لیر، خصوصا در میان اقوام بیابان‌گرد منطقه خاورمیانه، ساخت سازی شبیه چنگ بوده است که قابل حمل باشد.
باید توجه داشت که ساز چنگ به طرز بارونکردنی قدمت دارد. شواهد مربوط به ساز چنگ را می‌توان در آثار مربوط به ۳۳۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح دید.
