چه چوبی برای ساز مناسب است؟

اگر در هنگام ساز زدن دقت کرده باشید، بعضی از ساز ها به نسبت ساز های مشابه دارای صدای دلنشین تری هستند.یکی از دلایل ان چوب به کار رفته در ساز می باشد.اگر می خواهید بدانید چه چوبی برای ساز مناسب است این بخش از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام را بخوانید.

چه چوبی برای ساز مناسب است؟

چوب مورد استفاده برای ساخت سازهای موسیقی همواره نیازمند نوعی از پیش تیمار برای آماده سازی است. یک کار خوب و با ارزش در مصالح به کار رفته در آن است .

این مواد همیشه باید از بهترین‌ها باشد و در این مورد صرفه‌جویی جایز نیست .همچنین باید در ساخت آن کمال دقت انجام گیرد ، هر چند که مدت ساخت طولانی شود به هیچ‌ وجه اهمال‌کاری جایز نیست.

بهترین این چوبها ؛ توت سیاه است که بسیار کمیاب و تهیه نوع مرغوب آن بسیار مشکل است. تارسازان کلاً تار را از چوب توت می‌‌سازند چون پس از ساخت زیبا از کار در می‌آید؛ در مقابل آفات چوب مقاوم است و رگه‌های آن به ساز زیبایی خاصی می‌دهد.

صدای سازی که با چوب توت ساخته شود خاص و انحصاری است و این حکمتی است الهی که استادان قدیمی آن را کشف کرده و به کار برده‌اند امروزه هم سازندگان خبره و آگاه بیشتر از چوب توت استفاده می‌کنند.

چوب و صدای ساز

اغلب این تجارب ریشه در تجربه سینه به سینه منتقل شده از سازندگان ساز دارند و هیچ‌گاه به صورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند.

چوب توت تیمار نشده دارای دانسیته پایین‌تری از گونه‌های معمول مورد استفاده برای جعبه‌های صوتی سازهای اروپایی بود و مقادیر کمتری ازضریب میرایی را برای مقادیر معین مدول ویژه در مقایسه با رابطه استاندارد نشان داد.

خشک کردن و رطوبت دهی دوره‌ای که نمونه ای از آماده سازی سنتی چوب و پیر سازی کوتاه مدت آن به شمار می‌رفت ضریب میرایی را ۱۰ درصد کاهش داده و در عین حال تاثیر منفی‌ای بر مدول ویژه نداشت.

خیساندن طولانی مدت چوب (تا چهار ماه) در آب سرد باعث خروج مواد استخراجی و کاهش دانسیته شد، اما بر ضریب میرایی اثری نداشت. تیمار آب گرم کوتاه مدت (دو الی دوازده ساعت) باعث خروج مواد استخراجی به‌‌ همان میزان تیمار آب سرد شد، اما ضریب میرایی را افزایش داد.

این نتایج در بعضی موارد تایید کننده تیمارهای سنتی (خشک کردن و آماده سازی طولانی مدت) و در بعضی موارد بر خلاف آن‌ها هستند (تیمار کوتاه مدت در آب گرم). برای تفسیر بهتر نتایج در رابطه با «نشانگرهای کارایی صوتی»، بررسی تاثیرات فرهنگی ؛  منطقه‌ای بر ترجیحات موسیقیایی ساز سازان و نوازندگان ایران لازم به نظر می‌رسد.

زمان قطع درختان

همچنین باید بدانید درخت چه موقع باید برای این کار قطع شود تا ساز خوش صدا از کار درآید. کاسه تار و سه‌تار را می‌توان از چوب گردو، سنجد، جنگلی و حتی از ریشهٔ بعضی از درختان ساخت ولی همانطور که گفته شد بهترین و مرغوب‌ترین چوب برای ساختن تار، سه‌تار، دوتار و تنبور چوب توت است .

درخت باید در فصل پاییز موقعی که برگ درختان می‌ریزد و به اصطلاح درخت به خواب می‌رود و دیگر شیره و آب در آوندهای آن جریان ندارد بریده و قطع شود. از هر کندهٔ خوب درخت توت حداکثر بیش از ۳ کاسه تار در نمی‌آید.

باید درموقع تهیه و انتخاب کنده دقت لازم به عمل آید که گره ‌دار نباشد، پوست آن قبلاً کنده نشده باشد، کرم خوردگی نداشته باشد، میخ آهنی و سایر اجسام سخت در آن نکوبیده باشند چون ممکن است در اثر قطور شدن درخت در آن پنهان شده باشد.

دقت کنید چوبی را برگزینید که دایره‌های ساختمانی داخل آن متحدالمرکز و موازی باشند. وقتی کنده چوب مورد نظر را انتخاب کردید باید با یک برش تقریباً ۵ سانتی‌متری ته آن را ببرید تا رگه‌هایی که قبلاً ذکر شد نمایان شود اگر چوب مورد پسند بود آنگاه شروع به کار کنید.

چوب چگونه باید برای ساختن تار بریده شود حال باید کنده درخت بریده شدهٔ مورد نظر را به قطعاتی به طور تقریبی ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر قطعه قطعه کرد. سپس قطعات بریده شده را به طور عمودی روی زمین قرار می‌دهیم و به رگه‌های آن دقیق می‌‌شویم.

باید بدانید رگه‌های آن قسمت از درخت که در زمان رویش و رشد رو به آفتاب بوده‌اند ریزتر و محکم‌تر و قسمتی که رو به سایه بوده است درشت‌تر و سست‌تر است.

کاسه ساز

ناگفته نماند قطر کندهٔ درختی که برای ساختن تار انتخاب می‌‌کنید باید حداقل از ۴۵ سانتیمتر کمتر نباشد و اگر بیشتر بود بهتر است. در موقع برش چوب ته کنده را ته کاسه قرار دهید.

برای برش نهایی ابتدا باید آبخور کندهٔ درخت از وسط آن در آورده شود به این طریق که ابتدا کنده را به طور عمودی نصف می‌کنیم به گونه‌ای که نصف کنده رو به آفتاب و نصف رو به سایه در دو طرف قرار نگیرد.

سپس از دو طرف داخل آبخورها را از مغز چوب طوری در آورید که در قسمت داخلی کنده هیچ موترکی تصویر باقی نماند این طریق نصف کردن کنده باعث می‌شود که هنگام خشک شدن، چوب به یک اندازه خودش را جمع کند وباید دو قسمت کار با هم برابر باشند.

اگر این شیوهٔ بریدن و نصف کردن رعایت نشود دو قسمت کنده که لپه‌های تار را از آن جدا کرده‌اید پس از خشک شدن، یکی بزرگ و دیگری کوچک خواهد شد بعد از آنکه آبخورهای چوب را به شیوهٔ بالا در آوردید، دو قسمت را روی سطحی صاف قرار می‌‌دهیم، رگه‌های چوب را با هم برابر و جفت می‌کنیم و علامت می‌گذاریم. حال باید از هر نصف کنده مکعب مستطیلی به ابعاد لازم  ببرید:

نتیجه :

تار،سه‌ تار،تنبور و اکثر سازهای ایرانی را از چوب درختان مختلف میتوان ساخت،اما مناسبترین آنها چوب درخت توت است که آنهم انواع مختلفی دارد. توت سیاه{شاتوت}، توت سفید،توت نرک، که توت سیاه از همه مناسبتر است.

دلایل فراوانی برای استفاده از این چوب هست از جمله:

۱ – صدادهی مطلوب

۲ – رگه‌های بسیار زیبا بخصوص اگر صحیح برش داده شوند

۳ –  مقاوم بودن در مقابل افات