بعضی از سازهایی که وجود دارند مانند تار، سه تار، تنبور و اکثر سازهای ایرانی ، از چوب ساخته شده اند. جنس ساز و جنس چوبی که در ساخت ساز به کار می روند، در صدادهی و کیفیت آن بسیار موثر است.به همین دلیل شناخت چوب های مناسب در انتخاب یک ساز خوب کمک کننده است.همچنین برای افرادی که می خواهند ساخت ساز را شروع کنند باید با این چوب ها آشنایی داشته باشند. در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با چوب های مناسب برای ساخت ساز آشنا شوید.
چوب های مناسب برای ساخت ساز
اگر بخواهیم میان چوب ها یکی را انتخاب نماییم، می توان گفت بهترین این چوبها ؛ توت سیاه است که بسیار کمیاب و تهیه نوع مرغوب آن بسیار مشکل است. تارسازان کلاً تار را از چوب توت می‌‌سازند چون پس از ساخت زیبا از کار در می‌آید؛ در مقابل آفات چوب مقاوم است و رگه‌های آن به ساز زیبایی خاصی می‌دهد.
صدای سازی که با چوب توت ساخته شود خاص و انحصاری است که استادان قدیمی آن را کشف کرده و به کار برده‌اند امروزه هم سازندگان خبره و آگاه بیشتر از چوب توت استفاده می‌کنند.
زمان قطع درختان
زمان قطع درخت نیز در چوب و تاثیر آن در کیفیت ساز بسیار مهم است. کاسه تار و سه‌تار را میتوان از چوب گردو، سنجد، جنگلی و حتی از ریشهٔ بعضی از درختان ساخت ولی همانطور که گفته شد بهترین و مرغوب‌ترین چوب برای ساختن تار، سه‌تار، دوتار و تنبور چوب توت است .
درخت باید در فصل پاییز موقعی که برگ درختان می‌ریزد و به اصطلاح درخت به خواب می‌رود و دیگر شیره و آب در آوندهای آن جریان ندارد بریده و قطع شود. از هر کندهٔ خوب درخت توت حداکثر بیش از ۳ کاسه تار در نمی‌آید.
باید درموقع تهیه و انتخاب کنده دقت لازم به عمل آید که گره دار نباشد، پوست آن قبلاً کنده نشده باشد، کرم خوردگی نداشته باشد، میخ آهنی و سایر اجسام سخت در آن نکوبیده باشند چون ممکن است در اثر قطور شدن درخت در آن پنهان شده باشد.
دقت کنید چوبی را برگزینید که دایره‌های ساختمانی داخل آن متحدالمرکز و موازی باشند. وقتی کنده چوب مورد نظر را انتخاب کردید باید با یک برش تقریباً ۵ سانتی‌متری ته آن را ببرید تا رگه‌هایی که قبلاً ذکر شد نمایان شود اگر چوب مورد پسند بود آنگاه شروع به کار کنید.
نحوه قطع درخت برای ساخت ساز
حال باید کنده درخت بریده شدهٔ مورد نظر را به قطعاتی به طور تقریبی ۴۵ تا ۵۰ سانتیمتر قطعه قطعه کرد. سپس قطعات بریده شده را به طور عمودی روی زمین قرار میدهیم و به رگه‌های آن دقیق می‌‌شویم.
باید بدانید رگه‌های آن قسمت از درخت که در زمان رویش و رشد رو به آفتاب بوده‌اند ریزتر و محکم‌تر و قسمتی که رو به سایه بوده است درشت‌تر و سست‌تر است.
کاسه ساز
ناگفته نماند قطر کندهٔ درختی که برای ساختن تار انتخاب می‌‌کنید باید حداقل از ۴۵ سانتیمتر کمتر نباشد و اگر بیشتر بود بهتر است. در موقع برش چوب ته کنده را ته کاسه قرار دهید.
برای برش نهایی ابتدا باید آبخور کندهٔ درخت از وسط آن در آورده شود به این طریق که ابتدا کنده را به طور عمودی نصف می‌کنیم به گونه‌ای که نصف کنده رو به آفتاب و نصف رو به سایه در دو طرف قرار نگیرد.
سپس از دو طرف داخل آبخورها را از مغز چوب طوری در آورید که در قسمت داخلی کنده هیچ موترکی تصویر باقی نماند این طریق نصف کردن کنده باعث می‌شود که هنگام خشک شدن، چوب به یک اندازه خودش را جمع کند وباید دو قسمت کار با هم برابر باشند.
اگر این شیوهٔ بریدن و نصف کردن رعایت نشود دو قسمت کنده که لپه‌های تار را از آن جدا کرده‌اید پس از خشک شدن، یکی بزرگ و دیگری کوچک خواهد شد بعد از آنکه آبخورهای چوب را به شیوهٔ بالا در آوردید، دو قسمت را روی سطحی صاف قرار میدهیم، رگه‌های چوب را با هم برابر و جفت می‌کنیم و علامت می‌گذاریم. حال باید از هر نصف کنده مکعب مستطیلی به ابعاد لازم ببرید:
نتیجه :
همانطور که گفته شد تار،سه تار،تنبور و اکثر سازهای ایرانی را از چوب درختان مختلف میتوان ساخت،اما مناسبترین آنها چوب درخت توت است که آنهم انواع مختلفی دارد. توت سیاه {شاتوت}، توت سفید و توت نرک، که توت سیاه از همه مناسبتر است.
دلایل فراوانی برای استفاده از این چوب هست از جمله:
– صدادهی مطلوب
– رگه‌های بسیار زیبا بخصوص اگر صحیح برش داده شوند
-مقاوم بودن در مقابل افات
بنابراین اگر برای انتخاب و خرید ساز به نوع چوب آن دقت نمایید، خرید مناسب تری خواهید داشت.
