کالیوپ که به آن پیانوی بخار هم می‌گویند، یک ساز آمریکایی-کانادایی است که ظاهر عجیب و عملکرد جالبی دارد. در این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، به طور کامل این ساز را معرفی خواهیم کرد.
کالیوپ چیست؟
کالیوپ سازی است که از طریق فشار گاز، بخار یا هوای فشرده کار می‌کند و با سوت‌هایی بزرگ، صدایی شبیه به لوکوموتیو تولید می‌کند. صدای این ساز بسیار بلند است و تا کیلومترها شنیده می‌شود و هیچ راهی برای کاهش صدای آن وجود ندارد.
کالیوپ می‌تواند توسط یک نوازنده با صفحه کلید نواخته شود؛ همچنین ممکن است به صورت مکانیکی و خودکار نواخته شود. صفحه کلید ساز، درون یک واگن قرار می‌گیرد که با نقاشی و طلا‌کاری، تزئین شده است. نوازنده نیز درون همین واگن می‌نشیند و صفحه کلید را می‌نوازد. صفحه کلید کالیوپ از جنس برنج است تا در مقابل گرما و رطوبت بخار مقاوم باشد. سوت‌های این ساز نیز به صورت کروماتیک تنظیم می‌شوند؛ البته فرآیند تنظیم آن‌ها بسیار دشوار است. تعداد سوت‌ها بین ۲۵ تا ۶۷ عدد متغیر است؛ اما کالیوپ‌های سنتی ۳۲ سوت داشتند. این ساز در گذشته اغلب در سیرک‌ها و کشتی‌های تفریحی استفاده میشد؛ زیرا در این مکان‌ها منابع بخار برای ساز به راحتی قابل دسترس بودند.
تاریخچه کالیوپ
جوشوا سی استودارد (Joshua C. Stoddard)در ۹ اکتبر ۱۸۵۵، اختراع کالیوپ را به ثبت رساند. البته طراحی او از ایده‌های پیشین مثل شیپور قطار الهام گرفته شده بود. بعدا یکی از کارمندان شرکت موسیقی آمریکایی استودارد به نام «آرتور اس. دنی» تلاش کرد این ساز را کمی توسعه دهد؛ اما موفق نشد. سر انجام او در سال ۱۸۵۹ این ساز را در کریستال پالاس لندن به نمایش گذاشت. کالیوپ ارتقا یافته دنی بر خلاف کالیوپ‌های قدیمی، امکان کنترل فشار بخار و میزان صدا را داشت. بسیاری از کالیوپ‌های دیگر نیز از سال ۱۸۹۰ تا ۱۹۳۲ توسط توماس جی نیکول، سینسیناتی و اوهایو ساخته شدند.
