کانن، که دارای یک یا چند تقلید از یک خط ملودیک است که در فواصل زمانی مختلف در یک مدت زمان معین اجرا میشود، یکی از جذابترین ابزارهای موسیقی است.کانن خرچنگی از مجموعه پیشکش های موسیقیایی باخ بسیار حائز اهمیت است.در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با کانن خرچنگی و پیشینه تاریخی آن بیشتر آشنا شوید.
کانن خرچنگی باخ
باخ این تکنیک را با Canon cancrizans یا “Crab Canon” یا همان کانن خرچنگی یک قدم جلوتر می برد.
در اینجا، خط ملودیک را می توان به صورت نوشته شده و همچنین به صورت معکوس، به روشی شبیه به خزیدن خرچنگ به عقب پخش کرد. علاوه بر این، هر دو نسخه زمانی که به طور همزمان همراه می شوند، کاملاً با هم هماهنگ می شوند. کانن خرچنگی از نظر مفهومی چیزی شبیه به یک پالیندروم را تشکیل می دهند.
نام «خرچنگ» به این واقعیت اشاره دارد که خرچنگها به عقب راه میروند (اگرچه میتوانند به سمت جلو و پهلو نیز راه بروند). در اصل به نوعی کانن اشاره داشت که در آن یک خط به عقب پخش می شود (مثلاً FABACEAE همزمان با EAECABAF پخش می شود).
در مطالعه و آنالیز کانن خرچنگی باخ متوجه نبوغ و پیچیدگی موجود در موسیقی یوهان سباستیان باخ همچون بیشترِ آثار او می شویم . با مطالعهی این اثر شاهدِ استفاده از ساختارهای ریاضیاتیای نظیرِ پالیندروم و نوار موبیوس خواهیم بود .
موسیقیای که باخ از خویش به جای گذاشته است در طی دو قرن و نیمِ گذشته در زمرهی منابع برای مطالعات و تحقیقات در دستِ موسیقیدانان قرار گرفته است؛ این مطالعات بُعدهای عمیقتری را برای محققین و موسیقیدانان نمایان میسازد.
زمانی که به یک قطعه موسیقی گوش میکنیم با دنبال کردن ملودیها و دیگر عناصرِ موسیقایی میتوانیم متوجه اتفاقاتِ درحال روی دادن در جریان موسیقی بشویم این در حالیست که گاهی با پردازش بصری نوشتار موسیقی، لایه هایی دیگر از پیرنگِ آن اثر بر ما هویدا میشود. این شکل از برخورد با موسیقی، به ما نقشهی راهی میدهد که اشرافمان را بر آن قطعه، دوچندان میکند.
بد نیست که نیمنگاهی به ویدیویی از مجموعهی پیشکشهای موسیقایی باخ بیندازیم و بحث را با کانن خرچنگیِ باخ و ارتباطش با نوار موبیوس آغاز کنیم.
قطعه از ابتدا نواخته میشود و پس از آن نت موسیقیِ این قطعه، برای بار دوم از انتها به ابتدا اجرا میشود، تا به اینجا روند طبیعیای وجود دارد ولی بحث از قسمتی جالبتر میشود که یکصدا همزمان با معکوسِ خود نواخته میشود (یک صدا از ابتدا به انتها و صدای دوم از انتها به ابتدا).
این همان لایه از این کانن است که مضمونِ بحث ماست. باخ این قطعه را به گونهای به نگارش در آورده است که همزمان از هر دو سمت قابل اجرا باشد و سبب شود تا خطوط موسیقاییِ قطعه، نسبت بهیکدیگر مُکمل و معکوس باشند.
پیشینهی تاریخی قطعهی کانن خرچنگی و پیشکشهای موسیقایی باخ
در سال ۱۷۴۷، باخ مجموعهای از قطعاتِ خود را بر اساسِ موضوعی منتشر کرد که ما اکنون آن تحتِ عنوان «پیشکشهای موسیقایی» میشناسیم، این مجموعه شاملِ کاننها، فوگها و دیگر قطعات موسیقیای است که به دستِ یوهان سباستین باخ نوشته شدهاند و به فردریک بزرگ (فردریک دوم پادشاه پروس) تقدیم شدهاند.
مجموعهی پیشکشهای موسیقایی باخ ریشه در ملاقات باخ و فردریک دوم در ۷ مه ۱۷۴۷ دارد، ملاقاتی که در اقامتگاه پادشاه در پوتسدام برگزار شد. باخ در این زمانه به لطف مهارتش در بداههنوازی شهرت بسیاری داشت.
در طیِ این بازدید پیشبینیشدهاش، تم موزیکال طولانی و پیچیدهای را از فردریک دریافت کرد که بر اساس آن میبایست یک فوگ سه صدایی را بداهه نوازی میکرد او پس از این، از فردریک درخواست کرد که یک فوگ شش صدایی را با همین موضوع به صورت بداهه بسازد.
باخ در پاسخ گفت که باید این اثر را پارتیتورنویسی کند و سپس آن را برای پادشاه بفرستد. یوهانسباستیان باخ پس از این به لایپزیگ بازگشت تا آنچه که خواسته شده است را بنویسد و چهار ماه پس از این ملاقات مجموعهی پیشکشهای موسیقایی متولد شد. این مجموعه از جمله آثاری است که در زمانِ حیات باخ به اجرا در آمد و به انتشار رسید.
