کنسرتو عبارت است از قطعه ای موسیقایی که برای یک ساز یا چند ساز برای ارکستر نوشته شده باشد در این شکل از موسیقی سازی تک نواز با ارکستر به گفتگو میپردازد.امروزه اغلب کنسرتوها برای پیانو یا ویولن نوشته می شود.در ادامه این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام با این مفهوم موسیقیایی بیشتر آشنا شوید.
کنسرتو چیست؟
کنسرتو از همان سبک سونات پیروی می کند که از سه یا چهار موومان یا قسمت تشکیل شده است. کنسرتوهای متعددی برای سازهای مختلف مانند فلوت ، پیانو ، ویلن و کلارسن ساخته شده است و همچنین برای سازهایی که کمتر مورد توجه قرار میگرفتند مانند ابوا ، کلارینیت ، … کنسرتو برای دو یا سه ساز در برخی مکاتب بسیار مورد توجه بود و این اثار اغلب سمفنونیا کنسرتانت نامیده میشوند.
ازآغاز سه گونه تصنیف کنسرتو مرسوم بوده است :
- کنسرتو وکال،
- کنسرتو گروسو،
- کنسرتو برای سولیست.
کنسرتو وکال
این نوع کنسرتو، داکیزا (کنسرت کلیسایى نامیده می‌شود) و متعلق به پایان قرن شانزدهم است. این فرم، اثری آوازى، با روحیه مذهبى، با همراهى ساز(که غالبا به یک ارگ محدود مى‌شود). از طرفى کنسرتو آواز مجلسى،در نیمه اول قرن هفدهم پیدا شد.
کنسرتو گروتسو
در کنسرتو گروتسو (concerto grosso)، گروهی کوچک از تکنوازان به رقابت با گروهی بزرگ‌تر که توتی (tutti) (همه نوازندگان) نامیده می‌شود، واداشته شده‌اند. گروه اول ، چند تکنوازند که به آنھا کنچرتینو یا کنستر کوچک می گویند ، و گروه دوم مجموعه ی ارکستر است که Ripieno یا Grosso نام گرفته اند.
ھر چند این فرم را شملتزر آلمانی در سال ۱۶۷۴ ابداع کرد ، اما گرگوری ایتالیائی آن را در سال ۱۶۹۸ کنچرتو گروسو را به کار برد و موسیقیدانانی چون استر ادلا (۱۶۸۲ – ۱۶۴۴( ، کورلی ( ۱۷۱۳ – ۱۶۵۳ ( و موفات ( ۱۷۰۴ – ۱۶۵۳) وتورلی (۱۷۰۹ – ۱۶۵۸) در این زمینه فعالیت کردند ، ولی کورلی با آفریدن دوازده کنچرتو گروسو برای سازھای زھی ، اپوس ۶ ، که در سال ۱۷۱۲ منتشر شد توانست این فرم را به کمال برساند.
به‌طو رمعمول، دو تا چهار تکنواز (سولوئیست) به اجراء موسیقی برابر هشت تا بیست یا شمار بیشتری از نوازندگان توتی می‌پردازند. توتی در اساس از سازهای زهی با همراهی کلاوسن (به‌عنوان بخشی از باسو کُنتینوئو) تشکیل می‌شود.
کنسرتو گروسو، تضاد صوتی میان توتی و گروه تکنوازان را نمودی برجسته می‌بخشد؛ تکنوازانی که فردیت و جاذبهٔ موسیقائی خود را با اجراء خط‌های ملودیک درخشان و پُرتزئین هر چه بیشتر به نمایش می‌گذراند.
تکنوازان، بلندمرتبه‌ترین اعضاء ارکستر باروک بودند و بیشترین دستمزد را نیز داشتند زیرا خط‌های اجرائی آنها دشوارتر از خط‌های نوازندگان دیگر بود. کنسرتو گروسوها، بارها توسط ارکسترهای خصوصی در قصرهای اشرافی اجراء می‌شد.
کنسرتو گروسو از چندین موومان که تمپو و سرشتی متضاد دارند تشکیل می‌شود. یک کنسرتو گروسو اغلب سه موومان دارد: (۱) تند، (۲) کند، (۳) تند.
موومان آغازی، به‌طور معمول چالاک و مصمم است و تضاد توتی و تکنوازان را به‌وضوح نشان می‌دهد.
موومان کُند، آرام‌تر از موومان اول و اغلب تغزلی و درون‌گرا است.
موومان آخر، سرزنده و سبکبال است و کیفیتی رقص‌گونه دارد.
کنسرتو براى سولیست
در آغاز قرن هجدهم ظاهر شد. بر خلاف آنچه در کنسرتو گروسو مرسوم بود یک سولیست را به عنوان تکنواز انتخاب می کردند. ویوالدى و هندل این فرم را گسترش دادند و باخ پسر براى اولین باربراى کلاویه کنسرتو نوشت . این نوع با نام کنسرتو براى تمام ارکستر شناخته مى‌شود.
تاریخچه :
در ابتدا سازندگان کنسرتو گروسو در شکل و ساختمان آن تردید داشتند و گاھی آن را به صورت سوناتھای کلیسائی با چھار موومان (آھسته – تند – آھسته – تند) و گاھی مانند سوئیت رقصھای فرانسوی با طرحی آزاد در چھار یا شش موومان می ساختند ، اما بعداً به پیروی از یوالدی این فرم ما قبل کلاسیک را با استفاده از سه موومان (تند – آھسته – تند) ساختند. تصنیف کنچرتو گروسو در سراسر اروپا به این صورت تثبیت شد.
یوھان سباستین باخ در سال ۱۷۲۱ با شش کنسرتوی براندنبورگی (با شماره ھای ۱۰۵۱ تا ۱۰۶۴ ) کنچرتو گروسو را تجربه کرد ، و در انتخاب انواع سازھای تکنواز ابتکاری کرد ، حال آن که پیش از او این سازھا منحصر به سازھای زھی بود. گئورگ فریدریک ھندل نیز که بیشتر به حفظ سنت ھا پای بند بود ، کنچرتوگروسی ، اپوس ۶ خود را که درسال ۱۷۳۹ چاپ شد و در عین حال طرحی آزاد داشت ، به پیروی از ارکستر زھی کورلی تصنیف کرد .
برخی از آهنگسازان این سبک
- آلساندرو استرادلا
- آرکانجلو کورلی
- آنتونیو ویوالدی
- یوهان سباستیان باخ
- جرج فردریک هندل
- ایگور استراوینسکی
- فیلیپ گلس
- رالف وان ویلیامز
