معرفی ساز دهل

حتی اگر با ساز ها آشنایی نداشته باشید اما حتما نام دهل را شنیده اید. دهل در ضرب امثل معروف صدای دهل از دور خوش است همیشه به گوش ایرانیان رسیده است.در این مطلب از آموزشگاه موسیقی الهام می خواهیم شما را با این ساز معروف آشنا نماییم.

معرفی ساز دهل

دُهُل نام یکی از سازهای کوبه ای ایرانی موسیقی است. دهل طبلی بزرگ و دورویه‌ای که هر دو طرف آن پوستی از گاو یا گاومیش دارد، است. در متن‌های مختلف نام آن، داول، تاول و داوول آمده‌است. ساز دهل در دو منطقه‌ی سیستان و خراسان بسیار مرسوم و پرکاربرد است.

این ساز که با یک چوب بزرگ به نام “چوگان” Chogan و یک چوب کوچک به نام “ترکه” Tarkeh نواخته می شود. گاهی به جای استفاده از چوگان و ترکه، آن را با دست می نوازند. به ویژه اگر اجرا در مکان سربسته باشد.

دهل غالباً در کنار دو ساز سرنا و کرنا مورد استفاده قرار می گیرد. گونه ای از دهل های بزرگ تر در مناطق مرکزی ایران مانند یزد، اردکان و نایین ویژه آیین های سوگواری وجود دارند که بدون همراهی هیچ ساز ملودیک، مورد استفاده قرار می گیرند.

دهل در مناطق مختلف ایران دارای اندازه های متفاوتی است. بزرگ ترین نمونه های آن را در مناطق کویری یزد، نایین و کاشان می توان یافت که منحصراً در آیین مذهبی عاشورا مورد استفاده قرار می گیرند و برای مردمان آن منطقه مقدس اند.

دهل های رایج در کردستان اندازه ای متوسط دارند و نمونه دهل بختیاری کوچک تر از آن است. در برخی مناطق مانند سیستان هم، کاسه دهل در مقایسه با سایر نقاط ایران عمق زیادی دارد.

ویژگی های دهل

شکلی از آن به همراه  سرنا در مناطق روستایی نواخته می‌شود. نوازنده، دهل را با ریسمانی که از شانه‌ها می‌گذرد به خود آویخته و با دومضراب مختلف می‌نوازد.

برخی گفته‌اند انتهای مضراب دهل، پارچه‌ای گلوله‌ای شکل دارد ولی دهل را از یک طرف با چوب کلفتی به نام چنگال و از یک طرف با چوب باریکتری به نام دیرک نوازند. البته در نواحی جنوبی ایران مانند هرمزگان و اطراف آن دهل را با دو دست می‌نوازند.

درسیستان و خراسان دهل را به کمک یک دست که به دو انگشت آن دو قطعه چوب نسبتاً بلند بطول حدوداً ده سانتیمتر بسته شده و در دست دیگر به کمک یک چوب قوس دار مخصوص می‌نوازند. این ساز به همراه سرنا به ویژه در مراسم عروسی و شادی استفاده شده و بسیار اهمیت دارد.

جنس و مواد به کار رفته در ساختمان دهل سیستان

• بدنه: چوب جنگلی یکپارچه، فلز (بشکه)
• پوست: پوست بز
• چوب (مضراب): چوب جنگلی، چوب گز