در نت هر آهنگی، علامت های موسیقی فراوانی وجود دارد. هر کدام از این علامتها دارای معنای مجزایی هستند و یک تغییر خاص در نت ایجاد میکنند؛ بنابراین لازم است که به عنوان یک نوازنده یا موسیقیدان، تمام این علامتها را به خوبی بشناسید. علامتی که میخواهیم در این مطلب معرفی کنیم، علامت آکسان در موسیقی است. این علامت در سازهای مختلف پرکاربرد است؛ برای مثال میتوانیم به آکسان در ویولن، آکسان در سنتور و اکسان در پیانو اشاره کنیم.
در ابتدی مطلب، معنی آکسان در موسیقی را توضیح میدهیم. سپس به سراغ انواع آکسان در موسیقی میرویم و دستهبندیهایش را بررسی میکنیم. اگر میخواهید با مفهوم این علامت به طور کامل آشنا شوید، با ما همراه باشید. برای یادگیری سایر علامتها و تئوری موسیقی نیز، میتوانید به وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام سر بزنید.
آکسان در موسیقی چیست؟
آکسان یا اکسنت (Accent) علامتی است که میتواند روی یک نت یا مجموعهای از نتها قرار بگیرد. این علامت گاهی در بالا و گاهی در پایین نت مشاهده میشود. هر نتی با هر ارزشی، میتواند یک آکسان داشته باشد؛ در واقع فرقی ندارد که این نت، یک نت کامل یا یک نت دولاچنگ است.
مفهوم اصلی آکسان، «ایجاد تاکید بیشتر» روی نت است؛ یعنی آن نت به طرز متفاوتی از نتهای اطرافش نواخته میشود. گاهی آهنگساز آکسان را روی نتهای مد نظرش مینویسد. گاهی نیز نوازنده بر اساس درک خودش از آهنگ، آکسان را به بعضی نتها اضافه میکند.
قدمت آکسان در موسیقی، به گذشتههای دور و زمان موتزارت برمیگردد. امروزه نیز آکسان در سبکهای مختلف موسیقی به کار میرود. شکل رایج و پیشفرض آکسان، مثل یک علامت بزرگتر در ریاضی (<) است؛ البته آکسان انواع دیگری نیز دارد که در ادامه بیشتر درباره آنها توضیح میدهیم.
۳ دسته کلی آکسان در موسیقی
آکسان بر اساس نوع تاکیدی که در نت ایجاد میکند، به دسته تقسیم میشود؛ آکسان دینامیک (dynamic)، آکسان تونیک (tonic) و آکسان اگاجیک (agogic). در ادامه هر کدام از این سه نوع آکسان در موسیقی را به طور کامل توضیح میدهیم.
آکسان دینامیک: در این آکسان، یک نت باید بلندتر، قویتر و شدیدتر از نتهای اطرافش نواخته شود؛ یعنی تمایز آن با نتهای اطرافش، در بلندی صدا است.
آکسان تونیک: در آکسان تونیک، یک نت باید از نظر نواک یا زیر و بمی ((pitch، بالاتر از نتهای اطرافش باشد.
آکسان اگاجیک: در آکسان اگاجیک نیز، تاکید روی نت از نظر زمانی است؛ یعنی یک نت باید طولانیتر از نتهای مجاورش نواخته شود.
انواع علامت آکسان در موسیقی و نحوه اجرا
１. شکل استاندارد و پیشفرص آکسان در موسیقی
همانطور که اشاره کردیم، یک نوع رایج از آکسان وجود دارد که ظاهرش مثل علامت بزرگتر در ریاضی (<) است. نتهایی که دارای این آکسان هستند، باید بلندتر و قویتر از نتهای مجاورشان نواخته شوند.
２. آکسان استکاتو (Staccato)
هرگاه یک نقطه ریز در بالا یا پایین نت مشاهده کردید، بدانید که آکسانش از نوع استکاتو است. برای اجرای آکسان استکاتو، باید تا جایی که میتوانید نت را کوتاه بنوازید؛ به طوری که یک سکوت کوتاه بین این نت و نت بعدیاش ایجاد کنید.
３. آکسان استکاتیسیمو (Staccatissimo)
استاکاتیسیمو، به شکل یک فلش رو به پایین نمایش داده میشود. این آکسان، در واقع همان استکاتو است؛ اما باید کوتاهتر از استکاتو اجرا شود. در استکاتیسیمو شما مجاز هستید که فقط یک چهارم ارزش واقعی نت را اجرا کنید. استفاده از این نوع آکسان امروزه زیاد رایج نیست و اکثر آهنگسازان از همان آکسان استکاتو استفاده میکنند.
４. آکسان مارکاتو (Marcato)
آکسان مارکاتو هم در نوازندگی و هم در خوانندگی کاربرد دارد. از نظر ظاهری شبیه به شکل رایج آکسان در موسیقی است؛ اما به صورت عمودی روی نت قرار میگیرد. برای اجرای یک نت مارکاتو، باید از ترکیب آکسان استاندارد و آکسان استکاتو استفاده کنید؛ یعنی آن را کوتاه و پرصداتر از نتهای مجاور بنوازید.
５. آکسان تنوتو (Tenuto)
شکل ظاهری تنوتو، مانند یک خط صاف و باریک است. با مشاهده این نوع آکسان روی نت، باید ارزش زمانی آن را به طور کامل اجرا کنید؛ در واقع باید قبل از این که به نت بعدی بروید، مطمئن شوید که نت قبلی را تا لحظه آخر نواختهاید.
