تار یکی از سازهای زهی است که در موسیقی سنتی ایرانی نواخته میشود. اکثر افراد این ساز را میشناسند؛ اما کمتر کسی با «تار باس» یا «بم تار» آشنایی دارد. تار باس نیز یک نوع تار است که توسط کلنل علی نقی وزیری اختراع شد. این ساز از نظر ظاهری نسبتا شبیه تار است؛ اما از نظر ساختاری با تار تفاوتهایی دارد. اگر میخواهید همهچیز را درباره تار باس بدانید، تا آخر مطلب همراه ما باشید. برای مطالعه مطالب آموزشی بیشتر در حوزه موسیقی نیز به وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام سر بزنید.
تار باس چیست؟
تار باس سازی مشابه تار است که سه عدد سیم دارد. محدوده صدایی این ساز، تقریبا دو اکتاو است و در فواصل چهارم و پنجم کوک میشود. این ساز معمولا در گروهنوازی ایرانی به کار میرود و با هدف استفاده در ارکستر ساخته شده است.
جنس مضرابهای بم تار از پلاستیک یا شاخ حیوانات است. گاهی نیز برای نواختن این ساز از پیک گیتار استفاده میکنند. فراموش نکنید که اگر برای نواختن تار باس از مضراب تار استفاده کنید، سیمها جیر جیر میکنند.
تفاوتهای تار و تار باس
- صدای تار باس، یک اکتاو بمتر از تار است.
- دسته بم تار در مقایسه با تار، بلندتر است.
- تار باس نسبت به تار، کاسه طنینی پرحجمتری دارد.
- قطر سیمهای بم تار بیشتر است.
- در بم تار پوست روی نقاره برداشته میشود و این قسمت معمولا خالی است.
- سیمهای بم تار با سیمهای ویولنسل، عود یا گیتار تعویض میشوند.
- تکنوازی با بمتار چندان رایج نیست؛ بلکه این ساز برای گروه نوازی ساخته شده است.
مخترع بم تار
کسی که برای اولین بار ساز تار باس را اختراع کرد، کلنل علی نقی وزیری نام داشت. او موسیقیدانی بود که تاثیرات بسیار زیادی بر موسیقی سنتی ایرانی گذاشت؛ برای مثال از پیشگامان آهنگسازی ارکستری موسیقی ایرانی و نتنویسی برای ردیف بود.
علینقی وزیری که در آلمان و فرانسه آموزش موسیقی دیده بود، مدرسه عالی موسیقی را در تهران تاسیس کرد. سپس توانست نتنویسی را در موسیقی سنتی ایران رایج کند و علامتهایی موسیقی مثل «علامت عرضی سر و کرن» را اختراع کرد. به غیر از علامتهای موسیقی، علینقی وزیری در اختراع سازها نیز باتجربه بود.
علینقی وزیری چهار نوع صدادهی برای تار اختراع کرده بود؛ برای مثال میتوانیم به تار سوپرانو و تار باس اشاره کنیم. تار سوپرانو امروزه منسوخ شده است؛ اما بم تار به هیئت مجموعه سازهای ملی ایران اضافه شد.
