حتما تا به حال اصطلاح «هوش موسیقیایی» را شنیده‌اید؛ اما چه‌قدر درباره مفهوم، ویژگی‌ها و راه‌های تقویت آن می‌دانید؟ در این مطلب ما هرچیزی که باید درباره این نوع هوش بدانید را در اختیارتان قرار می‌دهیم. برای خواندن مطالب آموزشی دیگر در حوزه موسیقی نیز می‌توانید به وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام سر بزنید.
هوش موسیقیایی چیست؟
قبل از هر چیز، باید به این سوال پاسخ دهیم که هوش موسیقی چیست؟ این مفهوم برای اولین بار توسط هاوارد گاردنر در سال ۱۹۸۳ مطرح شد. او نظریه‌ای به نام «هوش های چندگانه» مطرح کرد و به معرفی هشت نوع هوش مختلف پرداخت. یکی از این هوش‌ها، همان هوش موسیقیایی بود.
سوال اینجاست که منظور از هوش موسیقیایی گاردنر چیست؟ در پاسخ می‌توان گفت منظور توانایی درک، تشخیص، تولید و تبدیل صداها، زیر و بمی، ریتم‌ها و ملودی است؛ همچنین این هوش به معنی حساسیت زیاد به صداهای محیط و واکنش سریع نسبت به آن‌ها است.
هوش موسیقیایی از نظر فیزیولوژی هم تعریف جداگانه‌ای دارد. افرادی که هوش موسیقی بالایی دارند، هنگام آهنگ گوش دادن از بخشی از مغز به نام «لوب پس سری» استفاده می‌کنند؛ اما افراد عادی «لوب گیجگاهی» را به کار می‌گیرند. بین افراد عادی و افرادی که هوش موسیقی بالایی دارند تفاوت‌های دیگری نیز وجود دارد که در ادامه بیشتر درباره‌شان صحبت می‌کنیم.
ویژگی های هوش موسیقیایی
افرادی که هوش موسیقیایی بالایی دارند، دارای ویژگی‌های خاصی هستند که آن‌ها را از دیگران متمایز می‌کند. این افراد لزوما نوازنده یا موسیقی‌دان نیستند؛ بلکه هر فرد عادی می‌تواند این ویژگی‌ها را داشته باشد. در ادامه مهم‌ترین ویژگی های هوش موسیقیایی بالا را بیان می‌کنیم.
- تمایل دارند بر اساس الگوها فکر کنند؛ مخصوصا الگوهای شنیداری. در جملات و کلمات عادی و روزمره هم به دنبال یک الگوی تکراری می‌گردند.
- یادگیری‌شان در اکثر مواقع یادگیری شنیداری است؛ مثلا برای حفظ کردن یک متن، در ذهنشان به آن قافیه و ریتم می‌دهند.
- ریتم در حرکات بدنشان هم دیده میشود. معمولا با یک ریتم مشخص راه می‌روند. هنگام شنیدن یک آهنگ با دستشان روی میز ضرب می‌گیرند. مطابق با ریتم آهنگ پاهایشان را روی زمین می‌کوبند. توجه کنید که همین کارهای ساده برای افراد عادی می‌تواند دشوار باشد؛ اما افرادی که هوش موسیقیایی بالایی دارند به راحتی ریتم را دنبال می‌کنند.
- نقش موسیقی در زندگی روزمره‌شان بسیار پر رنگ است. ساعات طولانی به موسیقی گوش می‌دهند؛ حتی اگر محیط ساکت باشد خودشان زیر لب موسیقی زمزمه می‌کنند.
- در یادگیری موسیقی سریع‌تر از مردم عادی هستند و می‌توانند چند ساز مختلف را حرفه‌ای بنوازند؛ به همین دلیل بسیاری از افراد با هوش موسیقیایی شغل هایی مثل نوازندگی، خوانندگی، تدریس موسیقی و رهبری ارکستر را انتخاب می‌کنند.
- می‌توانند هنگام شنیدن یک قطعه موسیقی، عناصر مختلف آن را تشخیص دهند؛ یعنی تمام سازهایی که در آن آهنگ وجود دارند را نام ببرند.
- حافظه شنیداری بسیار قوی دارند. آهنگی که فقط یک بار شنیده‌اند را به راحتی به یاد می‌آورند و با کم‌ترین غلط اجرا می‌کنند.
- با کوچک‌ترین صداها در محیط حواسشان پرت میشود؛ زیرا نسبت به تمام اصوات حساسیت بالایی دارند.
- در طول روز مدام در ذهنشان موسیقی پخش میشود. انگار که حتی اگر خود این افراد در سکوت مطلق باشند؛ ذهنشان هیچ‌وقت ساکت نیست و همیشه در حال تولید موسیقی و اصوات است.
- در رقصیدن نیز خوب هستند. رقصنده‌ها باید درک قوی از ریتم داشته باشند؛ بنابراین هوش موسیقیایی‌شان هم بالا است.
تقویت هوش موسیقیایی در بزرگسالان
آهنگ گوش کنید!
اولین و ساده‌ترین راه برای تقویت هوش موسیقی، این است که زیاد موسیقی گوش دهید. سعی کنید ژانر‌های مختلف موسیقی را بشنوید؛ همچنین به موسیقی تمام فرهنگ‌ها و زبان‌ها گوش فرا دهید. این کار باعث میشود درک کاملی از موسیقی داشته باشید.
تئوری موسیقی یاد بگیرید.
با یاد گرفتن تئوری موسیقی و فهمیدن ریتم و هارمونی، می‌توانید هر آهنگی را بهتر درک کنید. این درک بهتر به شما کمک می‌کند خودتان هم بتوانید موسیقی را شروع کنید.
یک ساز بنوازید.
نواختن یک ساز اصلی‌ترین راه تقویت هوش موسیقیایی است. با نواختن یک ساز شما ناخودآگاه تمام مهارت‌های موسیقیایی‌تان را رشد می‌دهید.
به کنسرت‌های خوب بروید!
شرکت در کنسرت‌ها یا هر نوع اجرای موسیقی زنده، به مرور بر هوش موسیقیایی شما تاثیر می‌گذارد؛ زیرا در کنسرت‌ها می‌توانید موسیقی حرفه‌ای را بدون هیچ فیلتری بشنوید و درک کنید.
تقویت هوش موسیقی کودکان
بهترین راه برای تقویت هوش موسیقیایی در کودکان بازی است. اسباب‌بازی‌های موزیکال زیادی وجود دارند که به کودک فرصت می‌دهند ریتم و ملودی ایجاد کند. به غیر از اسباب‌بازی‌ها، بازی‌های خانگی هم می‌توانند این هوش را افزایش دهند. در اینجا چند مثال از بازی برای تقویت هوش موسیقیایی بیان می‌کنیم:
- از کودک بخواهید با خلاقیت خودش و با وسایل کاردستی یک ساز ساده بسازد؛ سپس با آن یک آهنگ اجرا کند. می‌توانید به او پیشنهاد کنید با نِی یک فلوت بسازد یا از بشقاب پلاستیکی برای ساخت طبل استفاده کند.
- مجموعه‌ای از صداهای ضبط شده مثل صدای حیوانات، صدای بسته شدن در، صدای دست زدن، صدای سوت و صدای سازهای مختلف را جمع‌آوری کنید. سپس این صداها را برای کودک پخش کنید و از او بپرسید صدای چه چیزی است؟ این کار باعث میشود توجه کودک به صداهای اطرافش بیشتر شود.
- یک شعر روی برگه بنویسید و به کودک بدهید. سپس به او بگویید با ریتم دلخواهش این شعر را بخواند؛ حتی می‌توانید از او بخواهید فردا آن شعر را با یک ریتم جدید بخواند. این کار باعث میشود کودک با مفهوم ریتم آشنا شود.
- دو دسته کارت تهیه کنید. روی دسته اول عکس سازهای مختلف و روی دسته دوم عکس وسایلی که برای نواختن این سازها استفاده می‌شوند را چاپ کنید. حالا کودک باید این کارت‌ها را با یکدیگر منطبق کند؛ یعنی باید کارت طبل را در کنار کارت چوب‌های طبل قرار دهد یا کارت پیانو را در کنار کارت دست بگذارد.
- کلمه‌ای بگویید و از کودک بخواهید یک کلمه هم قافیه و هم‌ریتم با آن پیدا کند؛ مثلا اگر شما گفتید «زبان»، کودک می‌تواند از واژه «زمان» استفاده کند. کودک با این بازی مهارت ریتم را به خوبی یاد می‌گیرد.
